Nauki ścisłe [2022-11-22]

Pionierzy nauki z grantami ERC

— Żaneta Kopczyńska

Prof. Katharina Boguslawski oraz prof. Piotr Wcisło z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK zostali laureatami europejskich grantów ERC (European Research Council). To prestiżowe wyróżnienie wiąże się nie tylko z dużymi pieniędzmi na badania, ale jest przede wszystkim globalnie rozpoznawalnym znakiem jakości uczonego.

High risk – high gain (Wysokie ryzyko - wysoki zysk) – to motto grantów finansowanych przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (European Research Council – ERC). Ta utworzona przez Komisję Europejską w 2007 r. niezależna agenda stawia na doskonałość badawczą – to główne kryterium oceny zgłaszanych pomysłów naukowych.

Przekraczając granice wiedzy

ERC kieruje swoją ofertę grantową do naukowców z całego świata, znajdujących się na każdym etapie kariery i zamierzających realizować projekty badawcze na terenie Unii Europejskiej. Klasyczny podział na badania podstawowe i stosowane nie ma dla ekspertów znaczenia. Nagradzane przez nich projekty muszą mieć charakter poznawczy, pionierski oraz przekraczać obecne granice wiedzy.

ERC przyznaje kilka rodzajów grantów: Starting Grant – dla początkujących naukowców i naukowczyń (2-7 lat po doktoracie), Consolidator Grant – dla wzmacniających własne zespoły badawcze (7-12 lat po doktoracie), Advanced Grant – dla już doświadczonych badaczy i badaczek, Synergy Grant – dla zespołów naukowych wspólnie prowadzących projekty oraz Proof of concept – skierowany do laureatów ERC poprzednich edycji.

We wtorek 22 listopada europejska agenda ogłosiła laureatów programu Starting Grant. Do rozstrzygniętej właśnie edycji wpłynęło prawie trzy tysiące wniosków. Największa konkurencja była w obszarze nauk fizycznych i inżynieryjnych – o dofinansowanie starało się aż 1224 badaczy. W sumie, w całym konkursie, ERC rozdysponowała 636 mln euro pomiędzy 408 autorów projektów. Granty będą realizowane przez pięć lat w 26 europejskich krajach przez naukowców 46 narodowości. Dzięki tegorocznemu rozdaniu zostanie utworzonych blisko dwa tysiące miejsc pracy, m.in. dla młodych doktorów, doktorantów i inżynierów.

UMK krok przed konkurencją

Wśród nagrodzonych znalazło się zaledwie czworo Polaków, w tym aż dwoje z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu: dr hab. Katharina Boguslawski, prof. UMK oraz dr hab. Piotr Wcisło, prof. UMK. Warto podkreślić, że oboje pracują na jednym Wydziale: Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej. To ogromny sukces dla całej uczelni – ERC po raz pierwszy w historii doceniła w ten sposób naszych naukowców.

W tym prestiżowym konkursie i w tak niezmiernie wymagającej rywalizacji aż dwa wnioski złożone przez naukowców z UMK otrzymały finansowanie. To ogromny sukces naukowców i naszego Uniwersytetu na arenie międzynarodowej – komentuje prof. dr hab. Wojciech Wysota, prorektor ds. nauki. – Uzyskane finansowanie w ramach tego konkursu pozwoli naukowcom prowadzić innowacyjne badania na najwyższym światowym poziomie. Osiągnięcie to ma ponadto duży wymiar promocyjny i wizerunkowy, co niewątpliwie przyczyni się  do zwiększenia rozpoznawalności UMK jako europejskiego uniwersytetu badawczego.

– Cieszy mnie to wyróżnienie, oczywiście. Wyniki ERC są bardzo czujnie śledzone przez liderów naszej dyscypliny na całym świecie – mówi prof. Piotr Wcisło. – To istotny sygnał, że jesteśmy poważnym partnerem do współpracy. Moja grupa jest bardzo młoda, więc to dla nas szczególnie ważne – ERC nas uwiarygadnia.

– Znalezienie się w gronie laureatów jest wielkim zaszczytem. Jest to nie tylko kolejne osiągnięcie, ale coś, na co pracowałam ponad 10 lat – nie kryje entuzjazmu prof. Katharina Boguslawski. – Bycie naukowcem to nie tylko codzienna praca czy pasja. To także szaleńcza ilość godzin pracy i bezsennych nocy, które pozwalają nam nieustannie piąć się i uczyć. Otrzymanie grantu ERC to olbrzymi sukces w mojej karierze naukowej na poziomie krajowym, ale także, co najważniejsze, międzynarodowym. Tak jak wszystkie granty ERC mój projekt to przedsięwzięcie bardzo ambitne. W ciągu kolejnych pięciu lat będę miała okazję zbudować najwyższej klasy zespół naukowy, z którym będę mogła pracować nad przełomowym projektem.

Nasi laureaci, tak jak i oczywiście pozostali wyróżnieni, z funduszy projektu będą mogli pokryć wszelkie niezbędne koszty, m.in. wynagrodzeń członków zespołu, badań, aparatury, odczynników, podróży, publikacji, opłat konferencyjnych oraz zleceń zewnętrznych. Wśród wyróżnionej czwórki Polaków, oprócz badaczy z UMK znaleźli się także dr Adam Kłosin z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego Polskiej Akademii Nauk oraz dr inż. Rafał Kucharski z Wydziału Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Pułapka na molekułę wodoru

Prof. Piotr Wcisło otrzymał 1 mln 923 tys. 239 euro na realizację projektu New experimental methods for trapping cold molecular hydrogen ("Nowe eksperymentalne metody pułapkowania molekularnego wodoru"). To jedna z najwyższych kwot przyznanych w tej edycji grantów ERC. Badacze aplikujący o Starting Grant mogą ubiegać się o 1,5 mln euro. W uzasadnionych jednak przypadkach kwota może być zwiększona o kolejne pół mln euro. I taką też decyzję podjęli eksperci oceniający projekt prof. Piotra Wcisły. Nic dziwnego – recenzje, które otrzymał fizyk, były nie tylko pozytywne, ale część z nich wręcz entuzjastyczna, podkreślająca wagę i nowatorstwo proponowanych badań.

Prof. Wcisło zajmuje się najbardziej podstawowymi, fundamentalnymi "cegiełkami", które tłumaczą funkcjonowanie rzeczywistości, a więc samej natury.

Celem projektu jest pokazanie, że można "spułapkować" molekułę wodoru (H₂). Mam zamiar, razem z powołanym przeze mnie zespołem, wykorzystując najlepsze i najnowocześniejsze technologie laserowe, wytworzyć odpowiednią konfigurację bardzo silnych pól magnetycznych i laserowych, aby utworzone w ten sposób  pole siłowe umożliwiło uwięzić molekułę wodoru w środku komory próżniowej – tłumaczy prof. Wcisło.

Dlaczego akurat molekułę wodoru, a nie inną cząsteczkę?

Mamy szansę zbadać strukturę najprostszych cząsteczek na poziomie, który dotąd był właściwie nieosiągalny – tłumaczy prof. Piotr Wcisło. – Dlaczego to takie istotne? Ponieważ najprostsze molekuły są niezwykle ważne dla badań podstawowych. Po pierwsze ich struktura może być wyliczona z zasad pierwszych, a co za tym idzie, mogą być użyte do testowania nie tylko zasad mechaniki kwantowej, ale też elektrodynamiki kwantowej dla molekuł. Po drugie zaś najprostsze molekuły mogą być wykorzystywane jako swoiste czujniki nowych hipotetycznych oddziaływań w przyrodzie.

Ze względu na swoją prostotę H₂ jest więc doskonałym narzędziem do badania fizyki fundamentalnej: elektrodynamiki kwantowej, wyznaczania fundamentalnych stałych, czy poszukiwania nowej fizyki poza modelem standardowym.

Obecne eksperymenty są jednak dalekie od wykorzystania ogromnego potencjału molekularnego wodoru. Problemem, czy też powodem takiego stanu rzeczy jest to, że molekuła ta bardzo słabo oddziałuje z polami magnetycznymi, laserowymi i elektrycznymi, nie jest więc podatna na standardowe techniki spowalniania i chłodzenia.

Uwięzienie, czyli "spułapkowanie" ultrazimnego molekularnego wodoru to ogromne wyzwanie, zarówno metodologicznie, jak i technologicznie. We wniosku aplikacyjnym pokazałem jednak twarde dane i twarde obliczenia, że nie ma fizycznych ograniczeń, by to zrobić. Ponadto istnieje już obecnie taka technologia, która także nam to umożliwia – tłumaczy prof. Wcisło.

Trzeba podkreślić, że pomysł, by "spułapkować" molekułę wodoru nie funkcjonował dotąd w środowisku fizyków, nawet na poziomie idei.

– Rzeczywiście nikt do tej pory o tym nie myślał, nie planował. Zastanawialiśmy się z moimi doktorantami i studentami, czy jest to w ogóle możliwe. Zaczęliśmy od podstawowych pytań: czy fizyka nam to uniemożliwia? Czy technologia nam to uniemożliwia? Po wykonaniu ogromu obliczeń wyszło nam, że nie – mówi prof. Wcisło.

Fizyk podkreśla, że system grantowy ERC działa bardzo sprawnie.

– Skłania naukowca do bardzo ciężkiej pracy już na poziomie idei, którą chce rozwijać, a także metodologii i narzędzi – mówi. – Przygotowując wniosek do ERC aplikowałem, z powodzeniem, o "Granty na granty europejskie". Pozwoliło mi to sfinansować przygotowania, m.in. zatrudnić zewnętrzną firmę konsultingową, zatrudnić podwykonawców, którzy wykonywali techniczne prace do wniosku. Zaangażowanych w to było też kilkoro moich studentów i doktorantów, przede wszystkim w obliczenia fundamentalnych ograniczeń fizycznych. Za nami dwa lata ciężkiej pracy, by udało się poprawnie sformułować idee. A potem te idee przekuć w atrakcyjny obraz, który wzbudził pozytywne opinie ekspertów ERC.

Ku Nowej Fizyce

– Zaplanowane badania z jednej strony pozwolą na testy najdokładniejszej teorii kwantowej, jaka teraz istnieje – czyli modelu standardowego – dodaje prof. Wcisło. – Z drugiej zaś pojawia się bardzo interesujące pytanie: gdzie się kończy stosowalność tego modelu? W którym miejscu przestanie działać elektrodynamika kwantowa i będziemy mogli szukać Nowej Fizyki? To właśnie na tym polega cały wyścig naukowców zajmujących się tym tematem. Dzięki naszym badaniom mam nadzieję, że my pierwsi poznamy odpowiedzi na te pytania.

Dr hab. Piotr Wcisło, prof. UMK jest absolwentem Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych (specjalność fizyka atomowa) w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Pracę doktorską zrealizował w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie jest zatrudniony od 2015 r. Ma za sobą 6-miesięczny staż w Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics w Cambridge w Stanach Zjednoczonych, miesięczną wizytę w Vrije Universiteit w Amsterdamie, a także liczne krótsze wyjazdy naukowe, m.in. do Francji i Włoch. W latach 2018-2019 pracował w laboratoriach prestiżowego JILA (Joint Institute for Laboratory Astrophysics, a joint institute of The University of Colorado Boulder USA and the National Institute of Standards & Technology).

Jest laureatem wielu nagród i wyróżnień, m.in. nagrody im. prof. Stanisława Pieńkowskiego za osiągnięcia w dziedzinie fizyki eksperymentalnej (2015) oraz nagrody Polskiego Towarzystwa Fizycznego za pracę magisterską (2012). W 2015 r. został stypendystą programu START Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, a w 2016 r. - jednym z laureatów konkurs Sonata organizowanego przez Narodowe Centrum Nauki, otrzymując grant na realizację projektu "Stany rozproszeniowe w ultradokładnej spektroskopii molekularnej - eksperyment i obliczenia ab initio dla układu H2-He". Obecnie prof. Wcisło kieruje dwoma grantami OPUS oraz projektem PRELUDIUM BIS Narodowego Centrum Nauki.

W sierpniu 2016 r. prof. Wcisło dostał Nagrodę Premiera za wyróżnioną rozprawę doktorską "Molecular collisions and shapes of optical resonances", przygotowaną pod kierunkiem dr. hab. Romana Ciuryły, prof. UMK, w grudniu 2016 r. natomiast Nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia naukowe II stopnia. Jesienią 2017 r. dr Wcisło został laureatem V edycji ministerialnego konkursu w ramach programu "Mobilność Plus". W grudniu 2017 r. otrzymał stypendium MNiSW dla wybitnych młodych naukowców, a kierowany przez niego zespół znalazł się w gronie laureatów prestiżowych Nagród Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia naukowe lub naukowo-techniczne (w kategorii badania podstawowe). W październiku tego roku został uhonorowany po raz kolejny – tym razem dostał prestiżową nagrodę Narodowego Centrum Nauki.

Grant na kwant

Ambitny projekt badawczy przez najbliższe pięć lat w Toruniu będzie realizowała również dr hab. Katharina Boguslawski, prof. UMK. Tak jak prof. Wcisłę, tak i prof. Boguslawski czeka budowa jak najlepszego zespołu badawczego, zakup niezbędnej nowoczesnej aparatury, a przede wszystkim intensywna praca naukowa. Laureatka otrzymała 1 mln 218 tys. 088 euro na realizację projektu Devising Reliable Electronic Structure Schemes through Eclectic Design ("Opracowanie niezawodnych schematów metod badania struktury elektronowej poprzez eklektyczny design"). Również i ten pomysł zyskał ogromne uznanie specjalistów oceniających wnioski ERC.

Dr hab. Katharina Boguslawski, prof. UMK pochodzi z Bydgoszczy, ale z kraju wyjechała jako kilkuletnie dziecko. Studia magisterskie ukończyła za granicą, na jednej z najlepszych europejskich uczelni ETH w Zurychu w 2009 roku. Jako najlepsza absolwentka została wyróżniona nagrodą "Willi–Studer–Award". W 2012 roku obroniła doktorat z chemii kwantowej na tej samej uczelni. Po doktoracie zdobyła finansowanie na staż podoktorski w ramach programu "Early postdoc mobility fellowship" i wyjechała do McMaster University w Kanadzie, uzyskując dodatkowo prestiżowy grant "Banting Fellowship". W 2015 wróciła do Polski, gdzie pod kierunkiem prof. Ireneusza Grabowskiego podjęła pracę na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Za swoje osiągnięcia naukowe prof. Boguslawski została uhonorowana stypendium START 2016, stypendium MNiSW dla wybitnego młodego naukowca, grantem NCN SONATA BIS na założenie własnej grupy badawczej, a także bardzo prestiżowym grantem "Marie Skłodowskiej-Curie Action Individual Fellowship European Fellowship" (MSCA IF-EF) przyznawanym przez Komisję Europejską, który realizowała na Wydziale Chemii UMK (grant MSCA IF-EF), kierując równocześnie grupą badawczą na WFAiIS.

Czym zajmie się prof. Boguslawski?

Nowoczesna chemia kwantowa osiągnęła znaczący poziom w opisywaniu atomów, cząsteczek i ich oddziaływań. Podejścia teoretyczne są szczególnie pomocne, kiedy badania eksperymentalne ulegają spowolnieniu ze względu na stosowanie metody prób i błędów. W takich przypadkach chemia obliczeniowa może dostarczyć nam poszukiwanej wiedzy o własnościach i reaktywności cząsteczek.

Niestety konwencjonalne modele teoretyczne są albo zbyt kosztowne w zastosowaniach do obliczeń dla bardzo dużych układów atomowo-molekularnych, albo wymagają kontroli użytkownika na poziomie eksperckim lub mogą przewidywać niewiarygodne właściwości – tłumaczy prof. Boguslawski. - Aby przerwać obecny paradygmat chemii obliczeniowej, pożądane są innowacyjne i wydajne przybliżenia.

Jedno z takich innowacyjnych podejść modeluje układy wieloelektronowe z użyciem stanów par elektronowych. Obecnie wykorzystywane  metody par elektronowych są jednak niewystarczające do osiągnięcia chemicznej lub spektroskopowej dokładności dla dużych molekuł organicznych, tworzących ogniwa słoneczne lub organicznych diod elektroluminescencyjnych.

- Te nowe metody należy rozszerzyć tak, by dokładnie opisać korelacje elektronowe wykraczające poza proste efekty parowania elektronów, w szczególności w przypadkach, kiedy zawodzą standardowe metody kwantowo-chemiczne. Po drugie zaś niezawodnie przewidywać własności molekularne zarówno stanów podstawowych, jak i elektronowo wzbudzonych układów o zamkniętej i otwartej powłoce elektronowej. Po trzecie zaś – dostarczyć intuicyjnej platformy w formie czarnej skrzynki dla użytkowników niebędących ekspertami – wyjaśnia prof. Boguslawski.

Prof. Boguslawski zamierza cele te osiągnąć poprzez ulepszenie obecnych przybliżeń, aby systematycznie zmierzać do dokładnego wyniku bez zwiększania złożoności obliczeniowej. Laureatka planuje też opracować interfejs czarnej skrzynki do zautomatyzowanych obliczeń chemii kwantowej. W najbliższych pięciu latach zajmie ją również wyjaśnianie związków pomiędzy strukturą a właściwościami danego układu.

Synergia pomiędzy niedrogim, ale wiarygodnym opisem ilościowym oraz jakościową interpretacją oddziaływań molekularnych przyspieszy poszukiwanie nowych materiałów do stosowania w elektronice organicznej – tłumaczy prof. Boguslawski.

Prof. Boguslawski planuje zaangażować do projektu dwoje studentów, dwoje doktorantów oraz jednego adiunkta.

- Wszystkie nasze osiągnięcia i wysiłki zostaną publicznie udostępnione w autorskim, stworzonym w naszej grupie pakiecie oprogramowania PyBEST, który jest bezpłatny dla całej społeczności naukowej - dodaje prof. Boguslawski.

Naukowa siła tkwi w aktywności grantowej

Komentarze

Prof. dr hab. Wojciech Wysota, prorektor ds. nauki

Strategia rozwoju UMK na najbliższe lata zakłada, że nasz Uniwersytet jest jednym z wiodących w kraju, szerokoprofilowym, europejskim uniwersytetem badawczym – rozpoznawalnym i wysoko cenionym partnerem w międzynarodowej przestrzeni nauki. Chcemy to osiągnąć szczególnie dzięki doniosłym osiągnięciom naukowym i zmotywowanej kadrze naukowej, realizującej swoje działania w międzynarodowej przestrzeni badawczej. W działaniach kluczowych w obszarze "Nauka" zakładamy zwiększenie finansowania działalności naukowej ze źródeł krajowych i zagranicznych. Jako priorytetowe w UMK podejmowane są działania mające na celu wzrost liczby składanych wniosków grantowych, zarówno w programach krajowych, jak i międzynarodowych. Przygotowanie dobrego wniosku projektowego mającego realne szanse na uzyskanie finansowania, zwłaszcza w prestiżowych programach UE, wymaga odpowiedniego przygotowania i wsparcia. Aby zwiększyć motywację pracowników do ubiegania się o tego rodzaju granty oraz zapewnić profesjonalne wsparcie na etapie wnioskowania, w 2021 roku w ramach programu IDUB uruchomiliśmy inicjatywę "Granty na granty europejskie", skierowaną do badaczy zainteresowanych aplikowaniem w prestiżowych konkursach grantowych. Celem tego działania jest zwiększenie liczby grantów międzynarodowych, w szczególności w ramach Programu Ramowego Unii Europejskiej Horyzont Europa, poprzez wsparcie nauczycieli akademickich w zakresie przygotowania wniosków grantowych. Na szczególną uwagę zasługują prestiżowe granty Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych – European Research Council (ERC) czy Działania Marii Skłodowskiej-Curie – Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA). Założeniem konkursu "Granty na granty europejskie" jest, aby finansowanie uzyskały wyłącznie bardzo dobre wnioski mające realną szansę powodzenia w tych prestiżowych programach. W 2021 roku złożono łącznie 4 wnioski, z których po ocenie recenzentów, zewnętrznych ekspertów, finansowanie uzyskał 1 wniosek do programu ERC Starting Grant (the ERC-2022-StG edition) – wniosek dr. hab. Piotra Wcisły, prof. UMK "New Experimental Methods for trapping cold molecular hydrogen – H2TRAP" (zakres tematyczny obejmuje spektroskopię molekularnego wodoru). W 2022 roku wpłynęło 5 wniosków, z których finansowanie uzyskały 2 aplikacje:  do programu Horizon Europe Framework Programme (HORIZON) oraz EIC Pathtfinder Open (HORIZON-EIC-2022-PATHFINDEROPEN-01).

Prof. dr hab. Winicjusz Drozdowski, dziekan Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej

W latach 2017-2021 naukowcy zatrudnieni na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej otrzymali blisko 100 grantów finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Fundację na rzecz Nauki Polskiej i Komisję Europejską. Oznacza to, że pracownicy WFAiIS nie tylko chętnie ubiegają się o środki zewnętrzne, lecz także są bardzo skuteczni w ich pozyskiwaniu. Łączna kwota otrzymanego dofinansowania w ww. okresie, tj. kilkadziesiąt milionów złotych, przewyższa wielokrotnie wydziałowe środki na podstawową działalność badawczą przyznane w ramach subwencji ministerialnej. Co więcej, około 30 proc. nauczycieli akademickich WFAiIS jest w tej chwili zatrudnionych ze środków projektowych. Wymienione liczby jasno pokazują, że siła WFAiIS tkwi w aktywności grantowej. Szczególnie cieszy tu sukces, jaki właśnie odnieśli młodzi naukowcy: prof. Katharina Boguslawski i prof. Piotr Wcisło, otrzymując granty Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Będzie to na pewno silny bodziec rozwojowy (i spory zastrzyk finansowy) dla nich samych, jak również dla związanych z nimi, już i tak "rozpędzonych" naukowo zespołów badawczych.

Prof. dr hab. Ireneusz Grabowski, dyrektor Instytutu Fizyki

Granty Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych są jednymi z najbardziej prestiżowych i pożądanych grantów naukowych z kilku powodów. Ogromna konkurencja, bardzo duże wymagania i ostra ocena ekspercka, a przede wszystkim bardzo wysoki poziom składanych wniosków powodują, że uzyskanie takiego grantu jest bardzo trudne. Z założenia projekty muszą prowadzić do ważnych odkryć i przełomowych wyników. Planowane w grantach badania muszą mieć pionierski charakter i przekraczać obecne granice wiedzy. Dlatego też wysoko cenione są projekty interdyscyplinarne i o wysokim stopniu ryzyka naukowego. Oczywiście grant ERC to także niemałe środki finansowe. Choć pewnie trudno jest tutaj wartościować i wskazać, co jest ważniejsze: prestiż czy finanse. Niemniej stosunkowo dobre finansowanie w grancie ERC na okres pięciu lat umożliwia dużą stabilizację dla badacza, możliwość, a wręcz konieczność zbudowania zespołu badawczego, zakup nowoczesnej aparatury, a przede wszystkim uzyskanie niezależności finansowej i możliwość skupienia się na badaniach, nowych pomysłach i odkryciach. Dotyczy to oczywiście nie tylko grantów ERC. W naszym Instytucie Fizyki i na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK pozyskiwanie środków zewnętrznych na badania w postaci grantów krajowych i zagranicznych jest standardem praktycznie dla każdego pracownika. Obecnie realizujemy ponad sto grantów krajowych i zagranicznych na niebanalną kwotę prawie 90 mln zł, co pozwala naszym pracownikom na prowadzenie badań na najwyższym światowym poziomie. Chciałbym podkreślić, że środki zewnętrzne (grantowe) są podstawowym źródłem finansowania naszych badań naukowych.