Nauki społeczne [2023-10-13]

Praca kobiet pod lupą noblistki

— Liliana Radkiewicz

Za badania na temat sytuacji kobiet na rynku pracy Komitet Noblowski uhonorował Nagrodą Nobla z ekonomii profesor Claudię Goldin z Uniwersytetu Harvarda. Tegoroczną decyzję kapituły komentuje prof. dr hab. Aldona Glińska-Neweś z Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania.

Nagroda w dziedzinie ekonomii nie jest jedną z Nagród Nobla ustanowionych przez Alfreda Nobla na podstawie jego testamentu. Została ufundowana w 1968 r przez Bank Szwecji (Sveriges Riksbank). Jej pełna nazwa to: Nagroda Sveriges Riksbank w dziedzinie nauk ekonomicznych ku pamięci Alfreda Nobla. Proces nominacji, kryteria selekcji i wręczanie nagród w dziedzinie ekonomii przebiega podobnie jak w przypadku Nagród Nobla.

Tegoroczną noblistką w tej dziedzinie została Claudia Goldin, która dokonała analizy danych zbieranych przez ponad 200 lat w Stanach Zjednoczonych, wykazując szereg zmian w udziale kobiet na rynku pracy i główne źródła utrzymującej się między płciami różnicy w zatrudnieniu i poziomie płac.

– Wbrew powszechnym wyobrażeniom udział kobiet w rynku pracy nie miał tendencji wzrostowej przez ostatnie 200 lat, co sugerowała koncepcja związku pomiędzy rozwojem gospodarczym a liczbą pracujących kobiet – tłumaczy prof. dr hab. Aldona Glińska-Neweś z Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania. – Claudia Goldin obaliła ten pogląd, wykazując, że wykres przedstawiający aktywność kobiet na rynku pracy w czasie ma w rzeczywistości kształt litery U. Spadek odsetka pracujących zawodowo kobiet, zwłaszcza zamężnych, zanotowano w okresie przejścia od społeczeństwa rolniczego do przemysłowego na początku XIX wieku. Był to zaskakujący fakt prowadzący do wniosku, że to industrializacja sprawiła, że mężatki zostały w domach. Na początku XX wieku udział kobiet w rynku pracy zaczął ponownie rosnąć w związku z powstaniem i rozwojem sektora usług.

Claudia Goldin badała także rozbieżności między zarobkami kobiet i mężczyzn oraz zjawiska, które te dysproporcje powodowały. Z historycznego punktu widzenia duża część rozbieżności jest spowodowana różnicami w edukacji i wyborach zawodowych. Zmiany w tym zakresie mogą być powolne, choćby dlatego że oczekiwania młodych kobiet są kształtowane przez doświadczenia poprzednich pokoleń, na przykład ich matek, które wróciły do pracy dopiero wówczas, gdy ich dzieci dorosły. Goldin wykazała, że rewolucyjne zmiany nastąpiły po wprowadzeniu powszechnego dostępu do pigułek antykoncepcyjnych ze względu na możliwość bardziej przewidywalnego planowania kariery.

Badania tegorocznej laureatki Nagrody Nobla dotykają także zmian w decyzjach małżeńskich kobiet, gdzie (nie)przyjmowanie nazwisk męża po ślubie jest traktowane jako wskaźnik społeczny. Claudia Goldin analizuje także powody, dla których kobiety stanowią obecnie większość osób podejmujących studia wyższe.

W swojej najnowszej książce z 2021 roku zatytułowanej "Career and Family: Women's Century-Long Journey toward Equity" Claudia Goldin pokazuje, że zasadniczy problem nie polega wyłącznie na tym, że kobiety otrzymują niższe wynagrodzenie za tę samą pracę, choć – jak wynika z analizy Pew Research Center – w Stanach Zjednoczonych kobiety zarabiały w zeszłym roku średnio 82 proc. tego, co zarabiali mężczyźni, a według danych Komisji Europejskiej w 2021 r. kobiety w Europie zarabiały średnio o 13 proc. mniej za godzinę niż mężczyźni – mówi prof. Aldona Glińska-Neweś.

Jak wykazuje noblistka, różnica w zarobkach ze względu na płeć to de facto skutek różnego przebiegu karier kobiet i mężczyzn, co wynika z szeroko rozumianych nierówności kształtujących funkcjonowanie par (najczęściej małżeńskich). – Ta dysproporcja związana jest z choćby nierównym podziałem obowiązków opiekuńczych czy różnicy w kulturowym statusie zarobkowej pracy mężczyzn i kobiet.

– Goldin analizuje (także z perspektywy historycznej) rolę kobiet w gospodarce (zwłaszcza amerykańskiej, ale nie tylko) i zmieniające się modele rodziny – zauważa prof. Glińska-Neweś. – Jak pisze noblistka: "Cała nasza gospodarka jest uwięziona w starym sposobie funkcjonowania, utrudnionym przez pierwotny podział obowiązków (płciowych)". Wyjaśnia, dlaczego musimy dokonać fundamentalnych zmian w sposobie, w jaki pracujemy i traktujemy pracę, oraz jaką wartość ma dla nas praca opiekuńcza, jeśli chcemy kiedykolwiek osiągnąć równość płci i równość w związkach.

Claudia Goldin jest amerykańską ekonomistką, profesorem ekonomii na Uniwersytecie Harvarda. W kadencji 2013-2014 była przewodniczącą Amerykańskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Jest specjalistką w zakresie historii gospodarczej Stanów Zjednoczonych oraz badaczką empirycznej mikroekonomii dyskryminacji. Bada m.in. nierówności ekonomiczne związane z płcią. Jest pierwszą kobietą, która w 1990 roku została samodzielną badaczką zatrudnioną na stały etat na wydziale ekonomii Harvardu, ponadto jest dopiero trzecią kobietą, która zdobyła nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii, a pierwszą, która zdobyła ją samodzielnie.