Nauki ścisłe [2020-11-24]

Radioteleskop RT4 jak nowy

— Redakcja

Radioteleskop RT4 o średnicy 32 metrów - najważniejszy instrument w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach pod Toruniem i największa tego typu antena w Polsce - przeszedł gruntowną renowację.

Po prawie 25 latach nieprzerwanej pracy, radioteleskop RT4 został poddany pracom remontowym. Ze struktury anteny zostały usunięte liczne ogniska korozji, następnie cały instrument został ponownie pomalowany, a szczególną uwagę zwrócono przy tym na odpowiednie zabezpieczenie powierzchni odbijających lustra głównego oraz wtórnego.

Uzupełnione zostały również ubytki w strukturze fundamentów torowiska radioteleskopu. Naprawiona została również podstawa windy służącej do prac serwisowych przy lustrze wtórnym anteny. Dodatkowo, w trakcie prac remontowych zostały wymienione kable sygnałowe pomiędzy anteną a budynkiem, w którym znajduje się sterownia radioteleskopu RT4. Nowe kable zapewnią przenoszenie pośrednich częstotliwości w zakresie od 0 do 2 GHz, ze znacznie mniejszym tłumieniem powyżej 1 GHz w stosunku do wcześniej stosowanych połączeń. Równolegle do tych prac przeprowadzony został gruntowny serwis systemów odbiorczych, w których zostały wymienione niektóre przedwzmacniacze oraz filtry mikrofalowe. Przerwa w pracy radioteleskopu wykorzystana została również do modernizacji infrastruktury komputerowej i internetowej. Prace antykorozyjne oraz modernizacyjne trwały od maja do października tego roku i zakończyły się, zgodnie z przyjętym harmonogramem, tuż przed jesienną sesją obserwacji VLBI.

VLBI (Very Long Baseline Interferometry) to światowa sieć interferometryczna, która łączy większość dużych radioteleskopów w jeden potężny, globalny instrument, a RT4 stanowi jej ważny element. Co roku dane z podtoruńskiego radioteleskopu wykorzystywane są w kilkudziesięciu projektach badawczych. Wyniki obserwacji publikowane są najlepszych światowych czasopismach naukowych. Współautorami tych prac są często pracownicy Instytutu Astronomii UMK. Przykładem mogą być tu ostatnio opublikowane artykuły w Science 2019 oraz Nature Astronomy 2020.

Renowacja radioteleskopu została sfinansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach dotacji na specjalne urządzenie badawcze. Całość prac renowacyjnych została wykonana przez toruńską firmę ENERGON SA (http://energonsa.pl/). Prace modernizacyjne wykonał zespół inżynieryjno-techniczny Instytutu Astronomii UMK. Nadzór nad realizacją projektu sprawował Dział Inwestycji UMK.