Humanistyka i sztuka [2020-12-29]

Zmarł prof. Jan Tajchman

— Redakcja

29 grudnia 2020 r. zmarł prof. Jan Tajchman, architekt, konserwator, wieloletni pracownik Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Miał 91 lat.

Prof. dr hab. inż. arch. Jan Tajchman - urodził się 21 maja 1929 r. w Krośniewicach w rodzinie nauczycielskiej. W 1953 r. ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej (gdzie był uczniem profesora Władysława Czarneckiego), a w roku 1962 został absolwentem kierunku konserwatorstwo na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Siedem lat później ukończył kurs konserwatorski zorganizowany przez Centro Internazionale di Studi per la Conservazione ed il Restauro dei Beni Culturali w Rzymie. W 1974 r. obronił pracę doktorską na Politechnice Wrocławskiej, uzyskując stopień doktora nauk technicznych. Na tej samej uczelni przedstawił w roku 1989 rozprawę habilitacyjną i uzyskał stopień doktora habilitowanego. Po studiach w Poznaniu wrócił do Torunia, gdzie pracował jako nauczyciel w Technikum Budowlanym oraz jako projektant dla Biura Projektów Inwestycyjnych Skupu. W 1960 r. rozpoczął pracę w Oddziale Toruńskim P.P. Pracownie Konserwacji Zabytków, gdzie do 1974 r. pełnił funkcję kierownika Pracowni Projektowej, a w latach 1974–1990 – kierownika Zespołu Sprawdzającego.

Działalność projektową i konserwatorską umiejętnie godził z pracą dydaktyczno-naukową w Instytucie Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK: w okresie od 1955 do 1966 był zatrudniony jako asystent i starszy asystent, a w latach 1966–1990 jako starszy wykładowca. W 1990 r. objął stanowisko docenta, a następnie awansował na stanowisko profesora nadzwyczajnego. W 1996 r. nadano mu tytuł profesora zwyczajnego. Na UMK wykładał m. in.: historię technik budowlanych z elementami materiałoznawstwa, konserwację i restaurację zabytków architektury oraz inwentaryzację zabytków architektury. Prowadził seminarium magisterskie poświęcone problematyce historycznej i konserwatorskiej zabytków architektury. Był promotorem ponad 100 prac magisterskich i 3 doktorskich.

Jako dydaktyk zawsze ogromną wagę przywiązywał do przekazywania wiedzy konserwatorskiej tym środowiskom i grupom zawodowym, które współdecydują o przebiegu prac konserwatorskich i o losach zabytków. Z jego inicjatywy powołano na UMK w latach 70. studia zaoczne z zakresu konserwatorstwa, a w roku 1996 konserwatorskie studia podyplomowe.

Zainteresowania badawcze Profesora Jana Tajchmana objęły złożoną problematykę historyczną i konserwatorską zabytków architektury. W swoich naukowych dociekaniach z zakresu historii technik budowlanych koncentrował się przede wszystkim na zagadnieniach związanych z zabytkową stolarką architektoniczną i z historycznymi konstrukcjami więźb dachowych, z biegiem czasu coraz więcej uwagi poświęcał teorii konserwacji zabytków architektury. Rezultaty swoich prac badawczych opublikował w kilku książkach i w ponad 100 artykułach. W jego dorobku twórczym na pierwszy plan wysuwają się przede wszystkim projekty i realizacje z zakresu architektury sakralnej. Charakterystycznym rysem jego działalności konserwatorskiej było dążenie do urzeczywistnienia w praktyce teoretycznych założeń Karty Weneckiej. W dorobku artystyczno-konserwatorskim znajduje się ponad 60 realizacji, a także liczne ekspertyzy z zakresu konserwacji zabytków architektury i stolarki budowlanej. Był autorem projektów rozbudowy zabytkowych kościołów w Ciechocinku (1983), Lubsku (1997) i Zawadzie (2005), projektów wyposażenia wnętrz katedr w Sankt Petersburgu (1996–97) i Moskwie (1998–99), a także projektów adaptacji dawnych prezbiteriów do wymogów liturgii określonych przez Sobór Watykański II (kościoły: NMP w Toruniu, św. Walentego w Łążynie i katedra w Płocku). Do jego ważnych osiągnięć należy zaliczyć opracowanie (razem z prof. Marianem Arszyńskim) dokumentacji do wniosku o wpis Torunia na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

W ciągu ponad pięćdziesięciu lat pracy na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika Profesor pełnił ważne funkcje administracyjne. W latach 1990–2002 był kierownikiem Zakładu Konserwatorstwa. W latach 1990–1996 dwukrotnie wybrano go na dziekana Wydziału Sztuk Pięknych, był członkiem Senatu UMK. Przez wiele lat był kierownikiem Zaocznego Studium Konserwacji Zabytków Architektury, a następnie Zaocznego Studium Ochrony Dóbr Kultury oraz Studiów Podyplomowych z zakresu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Sztuki Kościelnej. O wielostronności zainteresowań i pełnej zaangażowania postawie Profesora świadczy także długa lista stowarzyszeń, organizacji i komisji eksperckich, do których należał: Sekcja Architektury i Urbanistyki oraz Ochrony Zabytków IV Wydziału PAN, ICOMOS, Stowarzyszenie Architektów Polskich, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków, Rada Konserwatorsko-Budowlana Diecezji Toruńskiej, Wojewódzka Rada Ochrony Dóbr Kultury w Bydgoszczy i w Toruniu, Kujawsko-Pomorska Wojewódzka Rada Ochrony Dóbr Kultury. Był członkiem komitetu redakcyjnego kwartalnika „Ochrona Zabytków”. Był również członkiem honorowym PKN ICOMOS. Za swoją działalność naukową, artystyczną, konserwatorską i pedagogiczną był wielokrotnie nagradzany i odznaczany. Został uhonorowany m.in. Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Nagrodą Roku 1989 Stowarzyszenia Architektów Polskich, papieskim medalem Pro Ecclesia et Pontifice oraz nagrodą GKZ i PKN ICOMOS im. Profesora Jana Zachwatowicza, a także medalami Thorunium i Za zasługi dla miasta Torunia na wstędze oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W styczniu 2020 r. prof. Tajchman otrzymał tytuł „Współczesnego Torunianina Stulecia” w kategorii "nauka" w plebiscycie zorganizowanym z okazji 100. rocznicy powrotu Torunia do wolnej Polski.

Uroczystości pogrzebowe odbędą się 2 stycznia 2021 r. w Toruniu. O godz. 12.00 odprawiona zostanie msza święta w Katedrze Świętych Janów przy ul. Żeglarskiej 19. Po mszy odbędzie się pogrzeb na cmentarzu św. Jerzego przy ul. Gałczyńskiego (druga brama).