Nauki ścisłe [2025-05-13]

Zmarł prof. Mieczysław Czajkowski

—

10 maja 2025 r. w kanadyjskim Windsorze zmarł prof. Mieczysław Czajkowski, pracownik dawnego Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii UMK. Miał 93 lata.

Mieczysław Czajkowski urodził się 1 lipca 1931 r. w Inowrocławiu. Po maturze w 1951 r. rozpoczął studia na kierunku fizyka na UMK. W 1955 r. otrzymał tytuł magistra na podstawie pracy dotyczącej fizyki teoretycznej, napisanej pod kierunkiem prof. Jerzego Rayskiego. W tym samym roku został zatrudniony na stanowisku asystenta w Katedrze Fizyki Doświadczalnej UMK. Włączył się wówczas w nurt prowadzonych pod kierunkiem prof. Aleksandra Jabłońskiego badań dotyczących roli stanu metatrwałego w świeceniu długotrwałym cząsteczek organicznych oraz zjawisk przekazywania energii pomiędzy tymi cząsteczkami prowadzącymi do efektów depolaryzacji i wygaszania fotoluminescencji.

Po powstaniu w roku 1958 w Toruniu oddziału Przemysłowego Instytutu Elektroniki (PIE) przez kilka lat współpracował z Pracownią Fotokatod PIE i wraz z Andrzejem Bączyńskim opracował patent na technologię wytwarzania fotooporników wysokiej czułości, które później były produkowane na skalę przemysłową.

W 1962 r. uzyskał stopień doktora nauk fizycznych na podstawie rozprawy pt. "Badania luminescencji i zjawisk fotochemicznych w organofosforach borowych". Promotorem tej pracy był prof. Aleksander Jabłoński. Po doktoracie, w roku 1964, wyjechał na staż podoktorski do University of Windsor (Ontario, Kanada). Zajmował się tam badaniami fluorescencji sensybilizowanej atomów metali alkalicznych towarzyszącej zderzeniom atomowym. Po powrocie do Torunia, wykorzystując zebrany w Windsorze materiał doświadczalny, habilitował się w roku 1967 przed Radą Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii UMK na podstawie rozprawy pt. "Doświadczalne badania procesów zderzeń niesprężystych wzbudzonych atomów metali alkalicznych metodą fluorescencji sensybilizowanej". Awansowany na stanowisko docenta, został kierownikiem Pracowni Fotoluminescencji w Katedrze Fizyki Doświadczalnej UMK.

W 1968 r. wyjechał ponownie do Kanady do University of Windsor. Jako profesor w Department of Physics stworzył tam znakomite laboratorium, w którym – stosując metody spektroskopii laserowej przy użyciu naddźwiękowych wiązek molekularnych – prowadzono gruntowne badania widm cząsteczek van der Waalsowskich. Prowadzono także badania widm ekscymerów oraz badania dotyczące własności cząsteczek rydbergowskich. Uzyskane wyniki stanowiły podstawę do weryfikacji obliczonych teoretycznie metodami ab initio krzywych energii potencjalnej w badanych układach. Należy podkreślić, że w badaniach tych uczestniczyli liczni fizycy polscy odbywający w Windsorze staże podoktorskie. Wśród nich było wielu fizyków z Instytutu Fizyki UMK, a także z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Gdańskiego.

Prof. Mieczysław Czajkowski był wielkim orędownikiem współpracy z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika. Warto wspomnieć, że w roku 1973, z okazji 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, prof. Czajkowski odegrał kluczową rolę w akcji kanadyjskiej Polonii poświęconej zbieraniu funduszy na zakup spektrografu szczelinowego. Został on dołączony do istniejącego w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach największego w Polsce teleskopu typu Schmidta-Cassegraina. Dzięki temu znacznie zwiększyły się jego możliwości obserwacyjne. Spektrograf do tej pory służy w Piwnicach do uzyskiwania widm gwiazd.