Portal informacyjny
Nauki ścisłe
90. urodziny prof. Lutosława Wolniewicza
25 października Profesor Lutosław Wolniewicz, nestor toruńskich fizyków, obchodzi 90. urodziny.
Prof. Lutosław Wolniewicz jest absolwentem Liceum Mikołaja Kopernika w Toruniu, fizykę studiował na UMK i UW. Od 1954 roku pracował na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Po studiach rozpoczął współpracę z prof. Włodzimierzem Kołosem. Wspólnie opracowywali podstawy teorii drobin dwuatomowych z dokładnym uwzględnieniem ruchu jąder, efektów relatywistycznych i poprawek radiacyjnych. Na tej podstawie wykonali na komputerach w Chicago słynne obliczenia energii dysocjacji drobiny H2, stwierdzając definitywnie sprzeczność między wartością teoretyczną a ówczesną wartością doświadczalną. Przeprowadzone w związku z tym nowe badania eksperymentalne w USA i w Kanadzie (m.in. przez laureata Nagrody Nobla Gerharda Herzberga) w pełni potwierdziły przewidywania teorii. Obliczony moment kwadrupolowy H2 posłużył astrofizykom do wyznaczenia zawartości wodoru na Jowiszu, a podanie przez Wolniewicza najdokładniejszych, z istniejących w literaturze, wartości prawdopodobieństw przejść, służy im do oceny ilości wodoru w przestrzeni międzygwiezdnej.
Wielką i uznaną w świecie wartość ma opracowana i zastosowana przez Wolniewicza w teorii efektów nieadiabatycznych drobin perturbacyjno-wariacyjna metoda obliczeń oraz podany przez niego nowy i stabilny algorytm. Na tej drodze otrzymał on najdokładniejsze ze znanych ówcześnie wartości energii rotacyjnych jonu HD+ i drobin H2, HD i D2 w podstawowym i wzbudzonych stanach elektronowych, a także prawdopodobieństwa przejść między tymi stanami. Nie sposób wymienić tu wszystkich pionierskich rezultatów prof. Wolniewicza w teorii drobin. Warto wspomnieć jeszcze o opracowaniu nowej metody opisu rozpraszania atomu na drobinie dwuatomowej. Metodę tę zaadaptowano także do obliczeń stanów związanych trzech ciał.
Prace prof. Wolniewicza odznaczają się największą ze znanych w światowej literaturze dokładnością prezentowanych rezultatów numerycznych i traktowane są przez innych autorów jako bezdyskusyjne punkty odniesienia w weryfikowaniu różnych formalizmów obliczeniowych i ocenie wyników eksperymentów. W liczącym około sto pozycji jego dorobku naukowym, publikowanym wyłącznie w anglojęzycznych, najpoważniejszych międzynarodowych czasopismach, są także prace poświęcone optyce kwantowej, fizyce ciała stałego oraz pewnym aspektom teorii tzw. kwantowych układów dynamicznych. Według Google Scholar, 137 prac prof. Lutosława Wolniewicza było cytowanych 9887 krotnie, w tym najsłynniejsze trzy prace z W. Kołosem, dotyczące molekuły wodoru (z lat sześćdziesiątych XX wieku) – ponad 2,5 tys-krotnie. O ciągle dużym znaczeniu prac prof. Wolniewicza świadczy fakt, że w ciągu ostatnich 5 lat były one cytowane ponad tysiąckrotnie. Prof. Wolniewicz intensywnie współpracował naukowo z licznymi ośrodkami zagranicznymi. Jako visiting professor przebywał wielokrotnie na uniwersytetach kanadyjskich w Toronto i Guelph, w Niemczech na Uniwersytecie w Bielefeld, a przez kilkanaście lat bywał na 2-3 miesięcznych pobytach jako 'akademischer Gast' na słynnej ETH w Zurychu.
Jest bez wątpienia twórcą szkoły obliczeń atomowo-molekularnych, wielu z promowanych przez niego doktorów habilitowało się i otrzymało tytuły profesorskie. W 1981 r. został pierwszym demokratycznie wybranym dyrektorem Instytutu Fizyki UMK. Jest laureatem wielu nagród.
