Nauki przyrodnicze [2025-12-03]

Hołd dla badaczy Spitsbergenu

— Marcin Behrendt

Tablica z napisem "Rondo Toruńskich Polarników" stanęła u zbiegu Szosy Okrężnej i ul. Gagarina. Decyzję o upamiętnieniu dorobku badaczy niziny Kaffiøyra podjęli w czerwcu toruńscy radni na wniosek rektora UMK i marszałka województwa.

W uroczystości nadania nazwy rondu uczestniczyły władze Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, miasta i województwa oraz naukowcy i studenci naszej uczelni, a także uczestnicy wypraw polarnych na Spitsbergen.

W roku Jubileuszy UMK warto pamiętać o 50. rocznicy powstania stacji polarnej na Spitsbergenie – mówił rektor UMK, prof. dr hab. Andrzej Tretyn. - Zimowy czas to dobry moment, aby do tego tematu wrócić, a dzisiejsza uroczystość jest ukoronowaniem obchodów tego wydarzenia.

W czasie wystąpienia prof. Andrzej Tretyn przypomniał zgromadzonym, że dwa razy odwiedził stację polarną prowadzoną przez UMK. Dodał, że jako prorektor w ekipie prof. dr. hab. Andrzeja Jamiołkowskiego miał duży wpływ na decyzję o rozbudowie stacji. – Wrażenia z pobytu na Północy są trudne do opisania – wspominał rektor UMK. – Dane mi było lecieć helikopterem w czasie przepięknej pogody, widoki były oszałamiające. A poza tym stać w pobliżu foki, widzieć z bliska renifera i czuć strach przed niedźwiedziami – tego nie da się opowiedzieć, to trzeba przeżyć.

W czasie uroczystości, oprócz odsłonięcia tablicy na rondzie, w jej sąsiedztwie wkopano tubę z 225 nazwiskami osób, które przyczyniły się do tego, że w 1975 r. rozpoczęły się toruńskie badania naukowe na Spitsbergenie i trwają do dziś.

Wszyscy dziś chylimy czoła przed polarnikami i wspominamy ich wkład w rozwój nauki – mówił prezydent Torunia Paweł Gulewski. – Baza UMK na Dalekiej Północy jest forpocztą nie tylko badawczą, ale też naszego miasta. Doceniamy wkład pokoleń, które budowały tę bazę. Zrobiły one rzecz fenomenalną, ponieważ włączyły UMK w międzynarodowe programy i projekty realizowane właśnie tam.

Decyzję o nadaniu rondu nazwy Toruńskich Polarników podjęli toruńscy radni na czerwcowej sesji na wniosek rektora UMK i marszałka województwa Piotra Całbeckiego. – Mam wyjątkową satysfakcję, bo wreszcie w Toruniu umilkną spory, gdzie jest najzimniej – żartował Łukasz Walkusz, przewodniczący toruńskiej rady miasta. – Cieszę się, że decyzja zapadła jednomyślnie, bo to symboliczny gest, który jest podziękowaniem od nas wszystkich dla pokoleń polarników, którzy od 50 lat prowadzą badania w tym obszarze.

Pierwsza toruńska wyprawa polarna wyruszyła w 1975 r. Z inicjatywy prof. Czesława Pietrucienia pod morenami lodowca Aavatsmarka powstał domek specjalnej konstrukcji, który stał się zaczątkiem działającej do dzisiaj stacji. Jest to przede wszystkim miejsce pracy naukowców, doktorantów i studentów UMK, głównie geografów i biologów. W wielu ekspedycjach brali udział badacze także z innych polskich i zagranicznych jednostek oraz specjaliści innych profesji, m.in. alpiniści, speleolodzy i płetwonurkowie.

W regionie Stacji Polarnej UMK badaniami objęto prawie wszystkie komponenty środowiska geograficznego, przy czym największy nacisk położono na badania w zakresie glacjologii, geomorfologii glacjalnej, wieloletniej zmarzliny (sezonowego odmarzania różnych rodzajów gruntu) i procesów peryglacjalnych oraz na badania klimatologiczne i biologiczne. Jednym z głównym celów działań jest poznanie zmian kriosfery, które są bardzo ważnym wskaźnikiem współczesnych przemian środowiska polarnego i zmian klimatu.

Obecnie dla nas polarników w Toruniu nie ma ważniejszego miejsca niż to rondo – mówił dr hab. Ireneusz Sobota, prof. UMK, obecny kierownik Stacji Polarnej UMK na Spitsbergenie. – Są dziś wśród nas uczestnicy pierwszych wypraw polarnych i jest to dla nas wszystkich wielkie wzruszenie i wyróżnienie.