Nauki społeczne [2024-04-24]

Przepis na doskonałe studia

— Żaneta Kopczyńska

– Dostrzeżono naszą pasję i fascynację nauką, radość z dydaktyki, więzi łączące nas ze studentami, nakierowanie na realizację ich potencjału i włączanie w dydaktykę osób z otoczenia gospodarczego i społecznego – prof. Arkadiusz Gut, kierownik Katedry Kognitywistyki komentuje przyznanie kognitywistyce certyfikatu "doskonałego kierunku".

Kognitywistyka jest "doskonałym kierunkiem" – uznała Polska Komisja Akredytacyjna, przyznając po raz pierwszy ten certyfikat studiom prowadzonym na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

– Certyfikat utwierdził nas w przekonaniu, że cele i kierunki, które sobie założyliśmy, tworząc i rozwijając kognitywistykę na naszym Uniwersytecie, są słuszne – mówi  dr hab. Arkadiusz Gut, prof. UMK, kierownik Katedry Kognitywistyki na Wydziale Filozofii i Nauk Społecznych. 

Certyfikat po raz pierwszy

Polska Komisja Akredytacyjna przyznaje certyfikaty w czterech kategoriach: "doskonały kierunek", "zawsze dla studenta", "otwarty na świat" oraz "partner dla rozwoju".

Kognitywistyka, prowadzona w Instytucie Badań Informacji i Komunikacji UMK, sięgnęła po najwyższe laury w kategorii "doskonały kierunek". Trzeba podkreślić, że to pierwsze studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, którym się to udało. A nie było to łatwe, ocena była bowiem bardzo szczegółowa i prowadzona wielotorowo. Rozpoczęła się od raportu samooceny przygotowywanego przez pracowniczki i pracowników Katedry Kognitywistyki. Eksperci powołani do komisji po zapoznaniu się z nim przyjechali do Torunia na wizytację, podczas której starali się uchwycić wszystkie detale studiów na kognitywistyce. Spotykali się ze studentami i studentkami, a także z kadrą, zapoznawali się z publikacjami, prowadzonymi badaniami i grantami, zapoznali się z pracami licencjackimi i magisterskimi, interesowały ich też związki z otoczeniem społecznym i gospodarczym, m.in. współpraca z firmami, instytucjami, fundacjami, w których osoby studiujące znajdują staże, praktyki i zatrudnienie. Wnikliwie przyjrzeli się też warunkom studiowania, organizacji dydaktyki, zapleczu socjalnemu, udogodnieniom dla osób z niepełnosprawnościami oraz dostępności specjalistycznej aparatury badawczej.

Komisja była pod wrażeniem wyników w każdej z tych kategorii. Doceniła wysiłek, rozmach, innowacyjność, poziom naukowy i dydaktyczny, a także wkład pracowników uczących oraz zaangażowanie Instytutu, Wydziału i Uniwersytetu w tworzenie unikalnego kierunku. Podkreślono także zaangażowanie studentów w tworzony z konsekwencją i troską o jakość system kształcenia oraz udział w grantach i pracach badawczych. Doceniono cały proces kształcenia: od momentu przyjęcia na studia, poprzez weryfikację osiągnięć i efektów kształcenia, aż po proces dyplomowania. Eksperci nie wahali się przyznać certyfikatu "doskonałego kierunku" zarówno studiom pierwszego, jak i drugiego stopnia.

Interdyscyplinarność zrobiła wrażenie

To jeden z fundamentów toruńskiej kognitywistyki, co wynika naturalnie z interdyscyplinarności kognitywistyki jako dyscypliny naukowej. To jest coś, co rzeczywiście u nas działa – mówi prof. Arkadiusz Gut. – Przejawia się m.in szerokim przekrojem specjalizacji naukowych kadry, na którą składają się m.in. specjaliści z zakresu neuronauki, psychologii, filozofii, sztucznej inteligencji i informatyki, logiki, anatomii, neurobiologii, komunikacji społecznej.

W kształcenie studentów na studiach pierwszego i drugiego stopnia zaangażowanych jest, zależnie od roku akademickiego, zwykle ponad 45 osób afiliowanych do 12 wydziałów i 37 katedr i instytutów Uniwersytetu. Studenci kognitywistyki przez cały okres studiów spotykają się z  różnorodną kadrą, o różnej profesji, ale także będącą na różnym etapie rozwoju naukowego.

– Zachowujemy szczególny balans między uczeniem teorii i praktycznych zastosowań narzędzi badawczych i uczeniem umiejętności. Interesuje nas student wyposażony w teorię i obyty ze sprzętem, czyli student, który umie wykonywać badania z wykorzystaniem EEG i rezonansu magnetycznego (badania behawioralne z wykorzystaniem VR i okulografów) – tłumaczy prof. Gut. – Ale także student, który samodzielnie stawia hipotezy, przeszukuje szybko literaturę, analizuje dane, programuje i równocześnie umie się komunikować, prezentuje umiejętnie swoje wyniki badań. Stąd szczególnie ważne jest to, że nasze zajęcia prowadzone są przez kadrę dysponującą różnorodnymi kompetencjami naukowymi, zawodowymi i doświadczeniem, tj. osoby wywodzące się z różnych środowisk i tradycji intelektualnych, teoretyków i praktyków tworzących miejsca pracy, prowadzących fundacje i działających w przestrzeni społecznej.

W kształcenie na kognitywistyce zaangażowani są więc naukowcy z Instytutu Psychologii, Instytutu Filozofii, Katedry Logiki, Wydziału Nauk Biologicznych i Weterynaryjnych, Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Wydziału Prawa i Administracji, Wydziału Sztuk Pięknych, Wydziału Lekarskiego (Collegium Medicum UMK), Wydziału Humanistycznego oraz Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii. Nad budową koncepcji kształcenia na kierunku pochyla się interdyscyplinarna Komisja Kognitywistyki, w składzie której nie brakuje m.in. psychologów, przedstawicieli nauk medycznych, biologicznych, nauk o komunikacji społecznej i mediach, informatyki oraz filozofii i informatyki.

Otwiera to ogromne możliwości dla studentów i tego, co będą robili po skończeniu edukacji. Pozwala to m.in. na korzystanie infrastruktury badawczej niemal całego UMK. Co ważne, takie zróżnicowanie umożliwia też wypracowywanie zdolności poruszania się pomiędzy różnymi dyscyplinami, odnajdywania ich wzajemnych powiązań i szerokiego, wielopoziomowego patrzenia na zagadnienia naukowe.

Praktyka uczenia na kognitywistyce polega na ukazaniu, że badania nad ludzkimi systemami poznawczymi to badanie ludzkiego umysłu, mózgu i ciała, ale także dokonywanie wielu porównań i syntez (dzisiaj szczególnie ludzkiej i sztucznej inteligencji), a także patrzenie, co dzieje się ze zdolnościami poznawczymi w ciągu całego życia lub też jak zmieniają się i funkcjonują umysły neuroróżnorodne – mówi prof. Gut. – Interdyscyplinarność kierunku objawia się również przekrojem zainteresowań naukowych studentów, co jest szczególnie widoczne w różnorodności tematów prac dyplomowych: od prac teoretyczno-filozoficznych, przez prace empiryczne korzystające z metod psychologii, neuronauki albo sztucznej inteligencji czy języków sztucznych.

Studenci to skarb

– Dzięki naszemu zaangażowaniu udaje nam się przyciągnąć studentów, którzy w szybkim tempie stają się liderami, budzi się w nich dociekliwość, pasja oraz szczególny rodzaj aktywnego studiowania. Szybko stają częścią naszej społeczności; wystarczy mała zachęta, aby chcieli działać, tworzyć, badać, uczestniczyć – mówi prof. Gut. – Motywacja do aktywności jest ich sposobem działania, ich wewnętrznym zasobem. Jest, jakby powiedział Kant, fenomenem samorzutnym, któremu pomagamy się wyzwolić i dzięki temu, jest czymś trwałym i solidnym.

Dobrym przykładem jest tutaj Toruńskie Koło Kognitywistyczne, w którym działa wiele sekcji, a studenci koordynują różnorakie inicjatywy, począwszy od konferencji Neuromania  – International Conference Neuromania "Neurons, Mind, Cognition", poprzez Dni Mózgu, kończąc na licznych prezentacjach promocyjnych.

– Nasi studenci, podobnie jak nasi pracownicy, korzystają z sukcesem z Inicjatywy Doskonałości – Uczelni Badawczej – mówi prof. Gut. – Wyjątkowość naszych studentów widać m.in. w skuteczności w staraniu się o granty na finansowanie własnych prac badawczych, np. w konkursie Grants4NCUStudents studenci kognitywistyki są liderami w pozyskiwaniu środków – na UMK zdobyli bodaj już 15 takich grantów. Realizują liczne projekty i zawiązują samodzielnie małe grupy badawcze, kupują sprzęt, pracują całymi dniami w labach i tworzą. Nic tak nie cieszy jak takie inicjatywy. 

Prof. Gut podaje też przykłady innych studenckich sukcesów: Iga Adamska jako jedyna z Wydziału Filozofii i Nauk Społecznych otrzymała stypendium Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego za znaczące osiągnięcia naukowe, a Zofia Piętka-Danielewicz została wybrana do grona Top 50 studentów w Polsce w konkursie Seeds for the Future w sektorze Technologii Informacyjno-Komunikacyjnych (Information and Communication Technologies – ICT).

Doskonała wymiana doświadczeń i wiedzy

Chodzi nam o stworzenie systemu współpracy. Liczy się dla nas nie tylko indywidualny sukces, ale grupowe zaangażowanie. Dlatego studentom kognitywistki tworzymy możliwość uczestnictwa w naszych lokalnych i międzynarodowych badaniach realizowanych przy udziale naukowców uczących na naszym kierunku – mówi prof. Gut.

Przykłady można mnożyć. Kilka osób studiujących bierze udział w badaniach w ramach współpracy Katedry Kognitywistyki z RIKEN Center for Advanced Intelligence Project (Tokio, Japonia) – tym inicjatywom patronuje dr Tomasz Komendziński. Liczna grupa studentów w ramach projektu Reading and Mindreading wielokrotnie odwiedza Ciechocinek, by w Klubie Senior +  "Niezapominajka"  badać osoby starsze. Są to także badania międzynarodowe w kooperacji z The Education Univeristy of Hong Kong, a nadzorowane są przez dr Annę Karczmarczyk, dr. Andrzeja Zykubka i prof. Arkadiusza Guta. Inni pod kierunkiem prof. Jacka Matulewskiego w czasie w semi-wirtualnej lekcji fizyki badają zmęczenie psychiczne związane z użyciem okularów technologii rozszerzonej rzeczywistości (AR). Grupy studenckie są zaangażowane w projekty laboratoryjne z zaawansowaną analizą danych fMRI, które prowadzą dr Karolina Finc i mgr Jan Nikadon. Ostatnio grono studentów pierwszego roku zaangażowało się w projekt badawczy realizowany przy okazji wystawy  "A*tystki w trasie – wystawa kobiet i dziewczyn w spektrum [PL+PJM]" w Instytucie Psychologii. Inicjatorami tego badania są m.in. dr Joanna Dreszer, dr Bibianna Bałaj, dr Magdalena Szubielska i prof. Arkadiusz Gut.

Duży wpływ na kształcenie na tym kierunku ma również kooperacja z instytucjami zewnętrznymi. Kadra wraz ze studentami współpracuje m.in. z Fundacją Światło (badanie z pacjentami w śpiączce, wolontariat), Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy, Centrum Terapii i Edukacji "Mały Książę" – z Instytutem Wspomagania Rozwoju Dziecka w Gdańsku, Sanepidem, Krajowym Instytutem Gospodarki Senioralnej z Warszawy oraz Kamienicą Inicjatyw w Toruniu czy Centrum Badawczo-Rozwojowym VOBACOM.

- Atutem jest także nasza siedziba. Zaproszenie przez Instytut Psychologii do bycia razem, poparte i zaakceptowane przez władze dziekańskie i rektorskie, w zaprojektowanym niemal perfekcyjnie budynku dydaktycznym przy Gagarina 39 tworzy wyjątkową przestrzeń, w której funkcjonujemy - mówi prof. Gut. - W rozwoju naszych inicjatyw czujemy ciągle wsparcie dziekana Wydziału Filozofii i Nauk Społecznych prof. Radosława Sojaka oraz dyrektora Instytutu Badań Informacji i Komunikacji prof. Marka Jezińskiego. Każdego dnia wypełniamy więc sale studentami, ale kluczem jest też pełna życzliwości i otwartości atmosfera panująca na kognitywistyce. 

Kognitywistyka rozkwita

Kognitywistyka na toruńskim uniwersytecie nie narzeka na brak zainteresowania ze strony absolwentów szkół średnich. Kierunek ten wybierają dobrzy maturzyści z całego kraju. Od trzech lat widać wyraźny wzrost zainteresowania wśród osób aplikujących na studia. Przyciąga ich program studiów, wysoki poziom kadry, możliwości rozwoju i perspektywy po skończeniu edukacji. W ofercie są też studia anglojęzyczne, przyciągające studentów z różnych części świata.

Dzięki konsekwentnemu rozwojowi badań oraz poszerzaniu oferty dydaktycznej, ale też ogromnej pasji, wiedzy i zaangażowaniu całej naszej społeczności kognitywistyka na UMK stała się jednym z najważniejszych ośrodków kognitywistycznych w kraju, bardzo dobrze rozpoznawalnym także za granicą – dodaje prof. Gut.