Portal informacyjny
Życie kampusu
Rok Wilhelminy Iwanowskiej
Patronką 2025 roku w Toruniu zostanie prof. Wilhelmina Iwanowska, polska astronomka związana z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika od początku jego istnienia. Stanowisko w tej sprawie jednogłośnie przyjęli radni miejscy podczas sesji 5 września.
Prof. Wilhelmina Iwanowska była uczennicą profesora Władysława Dziewulskiego na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i wraz z nim przyjechała w 1945 r. do Torunia, by kontynuować swoje badania. Pracy prof. Iwanowskiej i prof. Dziewulskiego Uniwersytet Mikołaja Kopernika zawdzięcza powstanie silnej szkoły astronomii cieszącej się uznaniem na arenie międzynarodowej. Toruńska astronomka była inicjatorką budowy Obserwatorium Astronomicznego w Piwnicach koło Torunia, które do dziś jest jednym z najważniejszych ośrodków badawczych w Polsce. Dzięki niemu naukowcy z UMK mogą nawiązywać międzynarodową współpracę.
O dużym wpływie i zasługach prof. Iwanowskiej na naukę w Polsce i na świecie świadczy chęć docenienia jej działalności. W 2012 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna nadała jednej z planetoid nazwę "Iwanowska". Obiekt został odkryty w 2005 roku przez K. Cernisa i J. Zdanaviciusa w obserwatorium astronomicznym w litewskich Malatach należącym do Uniwersytetu Wileńskiego. Nazwisko toruńskiej astronomki na stale wpisało się także w historię miasta m.in. dzięki nazwaniu na jej cześć jednej z ulic Podgórza.
Wyrazem hołdu dla jej niezwykłego dorobku jest ustanowienie roku 2025 Rokiem Wilhelminy Iwanowskiej. Radni miejscy zauważyli, że uhonorowanie badaczki z Torunia w 120. rocznicę jej urodzin jest także okazją do popularyzacji nauki, zwłaszcza astronomii, oraz promowania miasta jako ważnego ośrodka badań astronomicznych. Patronat Wilhelminy Iwanowskiej jest również wyjątkowym wydarzeniem ze względu na przypadającą w 2025 roku 80. rocznicę powstania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Wilhelmina Iwanowska – urodziła się w Wilnie 2 września 1905 roku. Studia z matematyki rozpoczęła na wileńskim Uniwersytecie Stefana Batorego. Zanim jednak została magistrem matematyki, profesor Władysław Dziewulski zaproponował jej pracę w Obserwatorium Astronomicznym. W 1933 roku obroniła pracę doktorską z astronomii. Staż podoktorski odbyła w Obserwatorium Sztokholmskim w latach 1934-1935 pod kierunkiem prof. Lindblada. Habilitację uzyskała w roku 1937. W 1945 roku wraz z wieloma innymi pracownikami USB repatriowała się do Torunia i współtworzyła Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Razem z prof. Dziewulskim budowała od podstaw obserwatorium astronomiczne w Piwnicach. W 1946 roku powołano Katedrę Astrofizyki, którą prof. Iwanowska kierowała. Na jej prośbę dyrektor obserwatorium harwardzkiego prof. Harlow Shapley zgodził się przekazać powstającemu na UMK obserwatorium zasłużony dla astrofizyki dwudziestocentrymetrowy teleskop Drapera. Przybył on do Piwnic w 1947 roku, a pierwszych obserwacji dokonano w roku 1949.
Od listopada 1948 roku do maja 1949 prof. Iwanowska przebywała na stażu naukowym w USA w kilku tamtejszych obserwatoriach. Poznała wtedy wielu wybitnych ówczesnych astrofizyków, m.in. Subrahmaniana Chandrasekhara, laureata nagrody Nobla. Na przekór "zdrowemu rozsądkowi" zrezygnowała z kontynuowania kariery naukowej w Stanach i powróciła do kraju. Dane obserwacyjne zgromadzone w czasie pobytu za oceanem opracowała w Toruniu i dzięki temu ustaliła nową skalę odległości we Wszechświecie. Odkrycie to jest uważane za najważniejsze osiągnięcie naukowe prof. Iwanowskiej.
Pod jej kierunkiem toruńskie obserwatorium rozwinęło się zarówno kadrowo, jak i materialnie. Ośrodkiem kierowała od grudnia 1952 r. aż do przejścia na emeryturę w październiku 1976 r. W 1962 roku w obserwatorium UMK zainstalowano do dziś największy w Polsce teleskop o średnicy lustra 90 cm. Nieco wcześniej (pod koniec lat 50.) prof. Iwanowska zainicjowała obserwacje radiowe, a w latach 70. z jej inicjatywy zbudowano Piwnicach obserwatorium radioastronomiczne.
Wilhelmina Iwanowska była wiceprezydentem Międzynarodowej Unii Astronomicznej w latach 1973-1978 i doktorem honorowym trzech uniwersytetów: w Winnipeg w Kanadzie, w Leicester w Anglii i UMK. W 1995 roku została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, a w 1997 otrzymała honorowe obywatelstwo Torunia.
Promowała 19 doktorów, ośmiu jej wychowanków uzyskało tytuł naukowy profesora.
Prof. Wilhelmina Iwanowska zmarła 16 maja 1999 w Toruniu. Została pochowana na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.
Źródło biogramu: https://www.fizyka.umk.pl/pamietajmy/prof-iwanowska/
