Życie kampusu [2025-11-20]

Sięgnęliśmy gwiazd

— Żaneta Kopczyńska

Dr inż. Sławosz Uznański-Wiśniewski, astronauta Europejskiej Agencji Kosmicznej, spotkał się ze społecznością akademicką regionu i uczniami kujawsko-pomorskich szkół. Uniwersytet Mikołaja Kopernika był 10. przystankiem ogólnopolskiej trasy technologiczno-naukowej "IGNIS – Polska sięga gwiazd".

Uniwersytet Mikołaja Kopernika jest jednym z 17 wiodących polskich uczelni, które goszczą dr. inż. Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego. Cykl "IGNIS – Polska sięga gwiazd" - określany przez samego astronautę jako pierwszy prawdziwy polski Space Master Class – łączy wiedzę naukową z praktycznym doświadczeniem wyniesionym z misji kosmicznej IGNIS. W centrum programu trasy znajduje się 13 eksperymentów przeprowadzonych na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, symbolizujących skok technologiczny polskiej nauki i jej rosnący udział w globalnych badaniach kosmicznych.

Kosmos przy Gagarina

W czwartek 20 listopada w Auli UMK astronauta spotkał się ze studentami, doktorantami i pracownikami naszego Uniwersytetu oraz uczelni wyższych z Bydgoszczy, Włocławka i Grudziądza. Opowiedział o swojej drodze do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA/European Space Agency), przygotowaniach do misji kosmicznej, pobycie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej oraz przeprowadzanych na niej eksperymentach. Druga część spotkania skierowana była do młodszych entuzjastów nauki – uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, którzy przyjechali do Torunia z całego regionu.

W spotkaniu wzięły udział władze naszego Uniwersytetu na czele z rektorem prof. dr. hab. Andrzejem Tretynem. Obecni byli również przedstawiciel Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Jarosław Rybusiński, marszałek województwa kujawsko-pomorskiego Piotr Całbecki, wiceprezes Polskiej Agencji Kosmicznej płk Marcin Mazura, a także prof. Mirosława Szark-Eckardt, prorektorka ds. studenckich i jakości kształcenia Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz dr Robert Musiałkiewicz, prof. PANS, rektor Państwowej Akademii Nauk Stosowanych we Włocławku.

Jestem dumny, że województwo kujawsko-pomorskie może gościć tak wybitną postać – astronautę, naukowca i inspirację dla młodych pokoleń – właśnie tutaj, na naszym Uniwersytecie. To dla nas nie tylko wielkie wyróżnienie, ale także źródło motywacji i nadziei na przyszłość, w której nauka i marzenia sięgają gwiazd – przywitał gościa rektor UMK prof. dr hab. Andrzej Tretyn.

Rektor podkreślił, że dr inż. Sławosz Uznański-Wiśniewski należy do niezwykle elitarnego grona, co zapewne nie zmieni się przez kolejne dekady: wszyscy ludzie, którzy od początku epoki podboju Kosmosu znaleźli się w pozaziemskiej przestrzeni, bez trudu zmieściliby się na widowni naszej uniwersyteckiej auli. 

To jedna z przyczyn, dla których takie spotkania jak dzisiejsze cieszą się tak ogromnym zainteresowaniem. Romantyczne wizje dalekich podroży, opowieści o odległych, tajemniczych miejscach zawsze budziły zainteresowanie człowieka – mówił rektor Tretyn. – Jednak dziś eksploracja Kosmosu działa nie tylko na naszą wyobraźnię, nie jest już nawet wyłącznie dowodem możliwości naszej cywilizacji. Coraz mocniej zdajemy sobie sprawę, że te trudne misje są ważnym fragmentem największego wyzwania, przed jakim stoi człowiek – poznania praw rządzących światem. Kosmos stał się nowym laboratorium.

Sławosz Uznański-Wiśniewski przekazał prof. Tretynowi tzw. patcha, czyli symboliczną naszywkę reprezentującą misję, załogę i jej cele (patch polskiej misji IGNIS przedstawia biało-czerwonego orła, którego skrzydła tworzą kontury Tatr, a ogon przypomina płomień, nawiązując do łacińskiego znaczenia "ignis" - "ogień"). Rektor UMK również obdarował naszego gościa. Astronauta otrzymał dzieło Mikołaja Kopernika De revolutionibus…. oraz maskotkę Kopernika w stroju astronauty.

Kosmiczna podróż

Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski, którego na scenie pełnej po brzegi Auli UMK powitała burza braw, jest drugim Polakiem w historii oraz 743. osobą, która znalazła się w przestrzeni kosmicznej (635. w locie orbitalnym). To także pierwszy nasz rodak, który przebywał (od 25 czerwca do 15 lipca 2025 r.) na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Zgromadzonym słuchaczom opowiedział o swojej drodze do Europejskiej Agencji Kosmicznej i przygotowaniach do misji. W ciekawy sposób przybliżył kulisy kosmicznej podróży – od technicznych szczegółów budowy rakiety i kapsuły po organizację życia codziennego na stacji. Mówił o najprostszych czynnościach, które w stanie nieważkości stawały się wyzwaniami, plątaninie kabli, przypinaniu śpiwora do ściany, guziku w windzie i o tym, dlaczego ekipa misji przed startem musi zagrać (i wygrać) z dowódcą w karty.

Astronauta zaprezentował także unikatowe zdjęcia i filmy – pokazał m.in. trajektorię lotu kapsuły, którą astronauci podróżowali do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej oraz zdjęcie samej kapsuły i życie codzienne załogi.

Sławosz Uznański-Wiśniewski tuż po przekroczeniu progu stacji musiał zająć się wieloma zadaniami.

Wyzwaniem była konieczność realizowania prac w krótkim czasie i samodzielnie – tłumaczył Sławosz Uznański-Wiśniewski. – Moja praca nie polegała tylko na przeprowadzaniu eksperymentów naukowych, równie ważna była część edukacyjna i komunikacyjna – łączyłem się ze stacji ze szkołami w Polsce i z mediami, po to, żeby móc o tej misji opowiedzieć. Tworzyłem filmy i materiały, które można wykorzystać w szkołach. Musiałem być jednocześnie własnym dźwiękowcem, reżyserem, operatorem, scenarzystą.

Po prezentacji astronauty kilku uczestników miało okazję zadać mu pytania – młodzież interesowało jak wyglądała adaptacja na stacji, jak radził sobie ze stresem i czy na jego zegar biologiczny miało wpływ 16 wschodów i zachodów Słońca, które przeżywał w ciągu jednej ziemskiej doby.

Kosmiczne eksperymenty

Na międzynarodową stację kosmiczną dr Sławosz Uznański-Wiśniewski zabrał 13, wybranych spośród 60, eksperymentów naukowych, które realizował w kosmicznych warunkach. Dwa spośród nich zostały zaprezentowane publiczności przez ich autorów.

Pierwszy – szczególny, bo wkład w niego ma Uniwersytet Mikołaja Kopernika – przedstawiła Ewa Borowska, założycielka start-upu Extremo Technologies oraz prof. dr hab. Marcin Woźniak z Katedry Medycyny Sądowej Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum UMK. Eksperyment Space Volcanic Algae miał zbadać zdolność ekstremofilnych mikroglonów wulkanicznych do przetrwania i adaptacji w warunkach kosmicznych.

Drugim eksperymentem był pokazany przez dr. hab. Marcina Dornowskiego, prof. Akademii Wychowania Fizycznego w Gdańsku Neurofeedback EFG. W jego ramach zebrano dane dotyczące wpływu neurofeedbacku na funkcjonowanie mózgu w warunkach stresu, izolacji i zmiennego cyklu snu. Celem jest opracowanie wniosków aplikacyjnych, które będą mogły wspierać nie tylko astronautów, ale także osoby pracujące w warunkach wysokiego obciążenia psychicznego, np. służby mundurowe, pilotów, lekarzy i żołnierzy.

Eksperymenty realizowane w kosmosie przez dr. inż. Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego były też tematem dyskusji podczas panelu, który prowadził pierwszy zastępca rektora, prorektor ds. nauki dr hab. Adam Kola, prof. UMK. Wziął w nim udział nasz gość oraz prof. dr hab. Andrzej Niedzielski z Instytutu Astronomii UMK, prof. dr hab. Marcin Woźniak z Katedry Medycyny Sądowej Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum UMK i Ewa Borowska z Extremo Technologies oraz dr hab. Marcin Dornowski, prof. AWF. Rozmawiano m.in. o tzw. "efekcie Sławosza", czyli zauważalnym wzroście zainteresowania młodych studiami związanymi z eksploracją kosmosu, o roli i szansach Polski w kolejnych projektach związanych z misjami kosmicznymi oraz potrzebie wzmocnienia i rozwoju technologii z tego zakresu.

Kopernik pokazał światu, że Ziemia nie znajduje się w centrum, że kosmos jest zbudowany inaczej, a dr Sławosz Uznański-Wiśniewski pokazał, że Polska też nie musi być w orbicie cudzych marzeń, a może mieć własne marzenia. I tych kosmicznych marzeń Państwu życzę – zakończył debatę prof. Adam Kola.

Kosmiczne dzieci

W drugiej części spotkania dr Sławosz Uznański-Wiśniewski spotkał się z kołami naukowymi działającymi na naszej uczelni: KN z Katedry Geoinformacji i Teledetekcji Środowiska, KN z Katedry Immunologii "Gorączkowo zapaleni", KN Studentów Fizyki, KN Studentów Astronomii, SKN Medycyny Górskiej i Ekstremalnej, Technicznym Kołem Naukowym, KN Popularyzowania Psychologii "Animus", Studenckim Towarzystwem Diagnostów Laboratoryjnych CM, KN Młodych Pedagożek i Pedagogów Specjalnych, Witrażystów, KN Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Przedszkolnej, KN Medioznawców UMK "Otwarty Kadr", LARP, Akademickim Kołem Badań Podwodnych, SKN Historyków im. Karola Górskiego, SKN LOGITOR, KN z Wydziału Nauk o Zdrowiu CM.

Studenci i studentki przygotowali m.in. interaktywne materiały edukacyjne o mózgu, wystawę inspirowaną kosmosem, projekt związany z dezinformacją, przedstawili badania prowadzone przez archeologów podwodnych, kolejni zaś pokazali badania nad zanieczyszczeniem światłem. Na stoiskach młodzi zaprezentowali również zmiany układu immunologicznego w kosmosie, efektowne eksperymenty kosmiczne, wystawę o historycznych przyrządach obserwacji nieba, sprzęt medyczny do ratowania życia w ekstremalnych sytuacjach oraz zdalnie sterowane roboty. Astronauta obejrzał projekty naszych studentek i studentów, miał też do nich sporo pytań.

W tym samym czasie w Collegium Humanisticum trwały warsztaty i spotkania dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Prowadzili je Magdalena Maszewska z Fundacji Aleksandra Jabłońskiego i Waldemar Krychowiak z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK. Następnie dzieci spotkały się ze Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim, którym astronauta opowiedział o swojej kosmicznej przygodzie oraz udzielił odpowiedzi na wiele nurtujących najmłodszych pytań, w tym to o ulubiony smak pierogów oraz radzenie sobie z codziennymi czynnościami w stanie nieważkości.

Organizatorami trasy naukowo-technologicznej "Polska sięga gwiazd" są Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Polska Agencja Kosmiczna we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną oraz polskimi uczelniami odwiedzanymi w ramach trasy.