Nauki ścisłe [2025-03-27]

Spiralny wzór na nocnym niebie

— Redakcja

Stacja ALPS (All-sky Light Pollution Survey) zlokalizowana w Instytucie Astronomii UMK w Piwnicach pod Toruniem zarejestrowała niezwykłe wydarzenie na niebie, które można było obserwować w Polsce 24 marca po godz. 21:00.

Pojawienie się tajemniczego obiektu, układającego się w ślad niebieskiego wiru, od kilku dni jest szeroko komentowane w mediach. Jak wyjaśniają astronomowie z UMK – wbrew skojarzeniom wielu obserwatorów – zjawisko, które między godziną 21:00-21:03 zarejestrowały również kamery stacji ALPS, to nie żadna galaktyka:

Wytłumaczenie jest proste. W poniedziałek o godz. 18:48 czasu polskiego z Cape Canaveral na Florydzie została wystrzelona rakieta Falcon 9 amerykańskiej firmy SpaceX, wynosząca na orbitę satelitę o charakterze bezpieczeństwa narodowego, dlatego misja nie była publicznie ogłaszana – czytamy na stronie Instytutu Astronomii UMK. – Człon rakiety dwukrotnie przelatywał nad Polską, a przy drugim okrążeniu rozpoczęto proces deorbitacji, przeprowadzając kontrolowany zrzut paliwa. I to właśnie zostało zarejestrowane na zdjęciu ze stacji ALPS w Piwnicach.

Podczas tzw. deorbit burn ze zbiorników zrzucane są resztki paliwa, w celu minimalizacji ryzyka pozostawienia w przestrzeni kosmicznej niekontrolowanych elementów, zagrażających innym obiektom znajdującym się na orbicie okołoziemskiej. Zrzucane na wysokości kilkuset kilometrów nad powierzchnią Ziemi gazy są podświetlane przez znajdujące się poniżej horyzontu Słońce, tworząc widoczny ślad. Przy odpowiednim ułożeniu względem Ziemi zamarzające paliwo wyrzucane z rotującej rakiety formuje spektakularny spiralny wzór.

– To pokazuje, jak ważny jest monitoring trajektorii ruchu satelitów i śmieci kosmicznych oraz wyznaczanie ich dokładnych orbit – dodają toruńscy naukowcy. – Znając ich trajektorię lotu, można przewidzieć i zminimalizować ewentualne zagrożenie dla ludzi i obiektów znajdujących się na orbicie okołoziemskiej lub nawet na Ziemi poprzez m.in. wdrożenie systemu wczesnego ostrzegania. Instytut Astronomii UMK od jakiegoś czasu podejmuje próby aktywnego włączenia się w projekty monitorowania obiektów kosmicznych SST (Space Surveillance and Tracking) oraz świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej SSA (Space Situational Awareness) w ramach sieci European Optical Network (EON).

Projekt ALPS ma za zadanie monitorowanie zanieczyszczenia światłem nocnego nieba. Obserwacje te wykonywane są przy wykorzystaniu automatycznych stacji zlokalizowanych w miejscach o skrajnie różnym poziomie zanieczyszczenia światłem. Taki wybór lokalizacji pozwala pokazać, jak bardzo zanieczyszczenie to wpływa na wygląd nocnego nieba oraz – jak się okazuje – również na życie zwierząt i ludzi. Przy okazji stacje ALPS rejestrują ciekawe zjawiska widoczne na niebie, np. zorze polarne lub przeloty satelitów i śmieci kosmicznych. Projekt kierowany jest przez dr. Sylwestra Kołomańskiego z Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Partnerem jest m.in. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Więcej informacji o projekcie ALPS