Humanistyka i sztuka [2023-05-25]

Szkice do portretu Kopernika

— Redakcja

Czy Kopernik posługiwał się językiem polskim? Jaki był jego stosunek do zakonu krzyżackiego? To tylko część wątków, które porusza książka "Mikołaj Kopernik. Szkice do portretu" autorstwa prof. Janusza Małłka, wznowiona przez Wydawnictwo Naukowe UMK z okazji 550. rocznicy urodzin astronoma.

"Szkice do portretu" powstały w 2015 r. jako próba nowego spojrzenia na biografię wielkiego astronoma. Książka, zawierająca szereg artykułów i felietonów prof. Janusza Małłka, częściowo niepublikowanych wcześniej, uświetniła wówczas obchody 70-lecia istnienia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Dziś ukazuje się z okazji Roku Kopernika.

Publikacja dzieli się na dwie części. Pierwsza z nich – "Prusy Polskie w czasach Kopernika" – stanowi punkt wyjścia do dalszych rozważań, zawartych w części drugiej "Copernicana", gdzie refleksje i rekonstrukcje sporów nad "polskością" astronoma (jego tożsamością narodową i kulturową, językiem, którym się posługiwał czy jego stosunkiem do zakonu krzyżackiego) zajmują ważne miejsce. W książce znajdziemy również rozdziały poświęcone Mikołajowi Kopernikowi jako uczonemu, torunianinowi, człowiekowi renesansu oraz lekarzowi i prawnikowi. Skrupulatna analiza tekstów źródłowych i opracowań prowadzi autora do ciekawych pytań i odkryć, m.in. na temat kolegów Kopernika z czasów studiów w Krakowie, jego działalności publicznej czy też postawy wobec Kościoła.

Warto wspomnieć o okładce książki, którą zdobi "Portret młodzieńca" pędzla Giorgionego (ok. 1478 lub 1479–1510). Zdaniem kopernikologa Jeremiego Wasiutyńskiego przedstawia on wizerunek Mikołaja Kopernika w latach jego studiów w Padwie (1501–1503).

Prof. dr hab. Janusz Małłek urodził się w 1937 r., pochodzi ze znanej i zasłużonej rodziny mazurskiej, pielęgnującej tradycję ewangelicką. Jest synem Karola Małłka, wybitnego działacza mazurskiego, badacza i popularyzatora historii i kultury Warmii i Mazur. W 1960 r. ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Tytuł magistra uzyskał na podstawie pracy "Dzieje sejmu Prus Książęcych z 1566 r." napisanej pod kierunkiem prof. Karola Górskiego. W 1961 r. został zatrudniony na stanowisku asystenta na UMK. W 1965 r. uzyskał doktorat, a następnie habilitację (1974) oraz tytuł profesora zwyczajnego (1991). Członek Polskiej Akademii Umiejętności (korespondent od 1996, czynny - od 2009 r.). Specjalizuje się w dziejach Prus i Skandynawii. Bibliografia jego prac (książki, artykuły, recenzje) obejmuje ponad 600 pozycji, w tym ok. 100 pozycji w językach obcych. Opublikował m.in. monografie: Ustawa o rządzie ("Regimentsnottel") Prus Książęcych z roku 1542 (Toruń 1967), Prusy Książęce a Prusy Królewskie w latach 1525–1548. Studium z dziejów polskiej polityki księcia Albrechta Hohenzollerna (Warszawa 1976), Dwie części Prus, wyd. I (Olsztyn 1987), Moje Prusy, moje Mazury (Dąbrówno 2009). Z prof. Karolem Górskim współpracował przy publikacji tekstów źródłowych. Jest też wydawcą autorów staropolskich, m.in. Marcina Kromera i Stanisława Murzynowskiego. Przez lata swojej pracy na UMK był mocno zaangażowany w działalność organizacyjną, był m.in. pierwszym dziekanem Wydziału Nauk Historycznych (1993-1999), pełnił także funkcję prorektora UMK ds. organizacji i rozwoju (1999-2002).