Nauki ścisłe [2021-05-17]

Zabytkowe Piwnice

— Redakcja

Obserwatorium astronomiczne Instytutu Astronomii UMK w podtoruńskich Piwnicach zostało wpisane do rejestru zabytków.

Decyzję w tej sprawie podjął Sambor Gawiński, kujawsko-pomorski wojewódzki konserwator zabytków.

W skład zabytkowego zespołu obserwatorium wchodzą: budynek naukowo-mieszkalny z lat 1954-1957, cztery pawilony obserwacyjne z lat 1948, 1954-1957 oraz 1961-1962, budynek ośrodka radioastronomii z lat 1972-1973, park otaczający obserwatorium wraz z aleją dojazdową, a także otoczenie budynku radioastronomii.

- Obserwatorium jest materialnym świadkiem powstania i rozwoju astronomii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, stworzonej przez kadrę naukową Uniwersytetu Stefana Batorego przybyłą pociągami repatriacyjnymi w 1945 r. z Wilna – czytamy na stronie wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Przypomnijmy, że wśród pionierów toruńskiej astronomii znajdowali się: prof. Władysław Dziewulski (1878-1962) oraz docent Wilhelmina Iwanowska (1905-1999). Już zakładając obserwatorium astronomiczne na wileńskim Zakrecie, profesor Dziewulski dużą wagę przywiązał do jego otoczenia ogrodowego. Podobnie było w Toruniu – Piwnice wyraźnie nawiązują do sięgającej końca XVIII w. tradycji tworzenia obserwatoriów w otoczeniu ogrodów botanicznych.

Budowa pierwszego pawilonu z obrotową kopułą o średnicy 5 metrów rozpoczęła się jesienią 1947 roku. W 1949 r. trafił tam nadesłany z Cambridge w USA teleskop – tzw. astrograf Drapera, który dał początek profesjonalnym obserwacjom astronomicznym na UMK.

- Park z licznymi egzotami (np. ambrowiec balsamiczny, bożodrzew gruczołkowaty oraz tulipanowiec amerykański) oraz pawilonami obserwacyjnymi, wzniesionymi w stylu neoklasycyzmu na centralnym planie, stanowi unikatowy mariaż nauki, sztuki i przyrody kształtowanej ręką ludzką – zauważa konserwator.

Potrzeba stworzenia budynku radioastronomii wynikała z poszerzenia profilu badawczego toruńskiego ośrodka o obserwacje radiowego promieniowania ciał niebieskich. Okazją do jego budowy była obchodzona w 1973 r. rocznica 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika, której towarzyszyło powstanie kampusu uniwersyteckiego na toruńskich Bielanach.

- Utrzymany w stylu międzynarodowego modernizmu budynek radioastronomii projektu Konrada Kuczy-Kuczyńskiego jest wyraźnie inspirowany skandynawską architekturą modernistyczną, szczególnie twórczością fińskiego architekta Alvara Aalto, któremu zawdzięcza odrzucenie brutalności surowego betonu i zastąpienie go cegłą, a także wprowadzenie drewna, zarówno na elewacje, jak i jako okładziny wewnętrzne – czytamy w uzasadnieniu decyzji o wpisaniu obserwatorium do rejestru zabytków.

Jak podkreśla wojewódzki konserwator zabytków "wszystkie elementy założenia obserwatorium astronomicznego Instytutu Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (…) posiadają wysoki stopień zachowania autentycznej substancji zabytkowej".

Historia obserwatorium w Piwnicach