Nauki przyrodnicze [2022-05-02]

Wybitni patroni sal wykładowych

— Redakcja

Dwie sale wykładowe na Wydziale Nauk Biologicznych i Weterynaryjnych zyskały swoich patronów: sala nr III nosi odtąd imię profesora Henryka Szarskiego, a sala nr IV - profesor Janiny Hurynowicz.

Uroczystość nadania imienia obu salom odbyła się 29 kwietnia w siedzibie WNBiW przy ul. Lwowskiej 1.

Sylwetki patronów:

Prof. dr hab. Janina Hurynowicz urodziła się 10 listopada 1894 r. w Krystynopolu na Wileńszczyźnie. Dyplom lekarski uzyskała w 1918 r. W latach 1922-1933 pracowała w Klinice Neurologicznej Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, początkowo jako asystent, a następnie adiunkt. Po uzyskaniu stopnia doktora medycyny (1927) Janina Hurynowicz odbyła dwuletni staż naukowy w Paryżu. Po powrocie do Wilna i habilitacji w 1930 r. została docentem neurologii. W latach 1933-1938 kierowała samodzielną pracownią neurofizjologiczną w Zakładzie Fizjologii Wydziału Lekarskiego USB. Od 1938 r. do zamknięcia Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie przez władze litewskie (w grudniu 1939) kierowała Kliniką Neuropsychiatryczną Uniwersytetu.

Do Torunia przybyła 15 maja 1945 roku razem z naukowcami związanymi przed II wojną światową z Uniwersytetem Stefana Batorego w Wilnie, z zamiarem utworzenia Wydziału Nauk Medycznych na powstającym tu Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Natychmiast po przyjeździe rozpoczęła organizowanie jednostki naukowo-badawczej zajmującej się neurofizjologią i fizjologią porównawczą na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UMK. Od 1 października 1945 do przejścia na emeryturę w 1965 r. kierowała stworzonym przez siebie Zakładem Neurofizjologii i Fizjologii Porównawczej. 1 czerwca 1946 r. została mianowana profesorem nadzwyczajnym, a 6 maja 1949 r. profesorem zwyczajnym neurofizjologii i fizjologii zwierząt. Utworzony i kierowany przez nią Zakład bardzo szybko stał się ośrodkiem naukowym liczącym się nie tylko w kraju, lecz także w świecie. Janina Hurynowicz ogłosiła drukiem 93 prace naukowe, dotyczące zagadnień fizjologii układu wegetatywnego, ze szczególnym uwzględnieniem nerwów naczynioruchowych. Prowadziła też badania pobudliwości narządu równowagi oraz czynności bioelektrycznej mózgu.

Prof. dr hab. Janina Hurynowicz angażowała się w różne dziedziny życia naukowego w Toruniu, w skali ogólnopolskiej, a także poza granicami kraju. W czerwcu 1946 r. została wybrana na członka korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności, była prezesem-założycielem toruńskich oddziałów Polskiego Towarzystwa Lekarskiego i Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego. Obydwa te towarzystwa w uznaniu zasług nadały jej członkostwo honorowe. Była też członkiem wielu innych towarzystw naukowych, krajowych i zagranicznych, m.in. Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Association des Physiologistes de la Langue Francaise. Była też członkiem kilku rad naukowych, przede wszystkim w instytutach naukowych Polskiej Akademii Nauk, a także członkiem komitetów i komisji Wydziału VI Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk.

Poza pracą naukową, podczas swojego toruńskiego okresu życia prof. Hurynowicz prowadziła też działalność jako lekarz. Do 1953 r. była dyrektorem Wojewódzkiej Przychodni Zdrowia Psychicznego, następnie aż do 1965 r. konsultantem w tej placówce. Warto też odnotować jej wielki entuzjazm i niestrudzone zabiegi w kierunku uruchomienia Pomorskiej Akademii Medycznej (z siedzibami w Toruniu i Bydgoszczy). Zmarła w Toruniu 2 października 1967 r. Pochowana została na cmentarzu św. Jerzego. Rada Miejska Torunia Uchwałą z dnia 31 marca 1994 roku nazwała jej imieniem jedną z ulic na osiedlu Chełmińskie Przedmieście.

Prof. dr hab. Henryk Szarski urodził się w 1912 roku w Krakowie, gdzie w 1935 roku ukończył biologię na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1937 uzyskał stopień doktora, a w 1946 uzyskał habilitację. Dwa lata później, pracując już na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, otrzymał nominację profesorską. Z Toruniem był związany od 1947 do 1967 roku, kiedy powrócił na Uniwersytet Jagielloński. Podczas swojej pracy na UMK był kierownikiem Zakładu Anatomii Porównawczej, dziekanem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, a następnie organizatorem i dziekanem Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi. W 1956 roku został pierwszym dziekanem Wydziału pochodzącym z wyboru, a nie z nominacji, co uważał za swój wielki osobisty sukces. W tym samym roku został wybrany Rektorem Uniwersytetu, którym był do 1959 roku. W roku 1959 profesor Szarski uzyskał stypendium fundacji Rockefellera i drugą połowę tego roku spędził wizytując pracownie naukowe uniwersytetów w Stanach Zjednoczonych. W 1963 roku był profesorem wizytującym na Uniwersytecie Rhode Island w Kingston. W 1967 roku przeniósł się do Krakowa, gdzie objął Katedrę Anatomii Porównawczej UJ, którą kierował aż do przejścia na emeryturę w 1982 roku. W 1985 roku został doktorem honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i Przewodniczącym Komitetu Zoologii PAN. Był członkiem honorowym American Society of Ichthyology and Herpetology, członkiem Royal Society of New Zealand i Société Zoologique de France.

Największym dziełem Profesora była "Historia Zwierząt Kręgowych" wydana po raz pierwszy w 1967 roku i od tego czasu wielokrotnie wznawiana. W tej publikacji prof. Szarski po raz pierwszy przedstawił "ideę ewolucji łańcuchowej, będącej wynikiem pojawiania w toku procesów makroewolucyjnych sprzężeń zwrotnych dodatnich", co stanowi jego oryginalny wkład w zrozumienie biologii ewolucyjnej (Rafiński, 2002). Był również redaktorem i współautorem podręcznika "Anatomii porównawczej kręgowców", jedynego polskojęzycznego podręcznika anatomii porównawczej kręgowców, z którego korzystają kolejne pokolenia studentów.

Praca naukowa profesora Szarskiego koncentrowała się na zagadnieniach związanych z anatomią i biologią ewolucyjną zwierząt kręgowych. Choć rozpoczął swoją karierę naukową od badania embriologii skąposzczetów, to trzon jego badań dotyczył anatomii kręgowców i funkcjonalnego zróżnicowania wielkości komórek. Profesor Szarski jest autorem koncepcji rozrzutnej i oszczędnej (wasteful and frugal) strategii ewolucyjnej tłumaczącej ewolucję zróżnicowania wielkości komórek kręgowców tempem metabolizmu. Był również jednym z pierwszych, którzy zwrócili uwagę na funkcjonalny i ewolucyjny związek pomiędzy wielkością komórek a wielkością genomu. Prace profesora Szarskiego publikowane były m.in. w "Science", "Nature", "Evolution", "Evolutionary Biology" i "Journal of Theoretical Biology" i do dziś cytowane są przez badaczy na całym świecie.