Nauki ścisłe [2023-06-07]

Uroczyste kolokwium u fizyków

— Redakcja

Nadzwyczajnym Kolokwium Fizycznym w Audytorium Aleksandra Jabłońskiego została uświetniona uroczystość 90. urodzin prof. dr. hab. Stanisława Dembińskiego, pierwszego demokratycznie wybranego rektora UMK. Obchody jubileuszu odbyły się 12 czerwca.

Prof. dr hab. Stanisław Dembiński jest fizykiem, pierwszym demokratycznie wybranym rektorem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, który pełnił tę funkcję w latach 1981-1982, po czym został odwołany ze stanowiska ze względów politycznych. Jego zainteresowania badawcze obejmowały natomiast takie zagadnienia jak kwantowa teoria pola, kwantowa teoria magnetyzmu, teoria laserów i optyka kwantowa oraz zjawisko chaosu w układach dynamicznych.

Podczas poniedziałkowego jubileuszu laudację o prof. Dembińskim w roli fizyka, rektora i senatora wygłosił prof. dr hab. Wiesław Nowak z Instytutu Fizyki UMK. Następnie o naukowych przedsięwzięciach jubilata opowiedział dr hab. Piotr Pepłowski, a referat pt. "Voting in the European Council: a mathematical approach" wygłosił prof. dr hab. Karol Życzkowski z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN.

Prezydent Torunia Michał Zaleski wręczył jubilatowi Medal Honorowy "Thorunium" w uznaniu zasług dla życia społecznego i naukowego naszego miasta. W swoim przemówieniu prezydent pogratulował prof. Dembińskiemu imponującego życiorysu oraz podkreślił, że jest jedną z najważniejszych postaci polskiej społeczności akademickiej i obywatelskiej.

Swoje życzenia przekazał prof. Dembińskiemu również JM Rektor prof. Andrzej Sokala. – Z szacunkiem i wdzięcznością wspominamy niezwykłą drogę życiową i naukową Pana Profesora, która w większości związana była z naszym uniwersytetem - powiedział rektor UMK podczas uroczystości. – Pełni uznania myślimy o Pana dorobku naukowym i dydaktycznym oraz nieocenionym wkładzie w rozwój polskiej fizyki. To dzięki Panu nasza uczelnia stała się jednym z najważniejszych ośrodków fizyki kwantowej.

Organizatorem Kolokwium Czwartkowego był Instytut Fizyki UMK w Toruniu oraz Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Toruński.

Prof. dr hab. Stanisław Tadeusz Dembiński – urodził się 5 lipca 1933 r. w Poznaniu. Do Torunia przyjechał po zakończeniu II wojny światowej, gdy jego ojciec, znany poznański adwokat, włączył się w organizację Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W 1956 r. ukończył studia fizyczne na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym UMK. Stopień doktora uzyskał w 1961 r., a doktora habilitowanego – w 1968 r. W 1978 r. otrzymał tytuł profesora.

Profesor Dembiński jest autorem lub współautorem kilkudziesięciu prac opublikowanych w najlepszych światowych czasopismach naukowych, a z jego inspiracji powstało kilkadziesiąt dalszych artykułów. Współpracował z fizykami m.in. z uniwersytetów w Vancouver, Mediolanie, Stuttgarcie, Oldenburgu, Brukseli. Referował swoje prace na seminariach w kilku uniwersytetach europejskich, amerykańskich i kanadyjskich.

Prof. Dembiński pełnił również wiele funkcji organizacyjnych, był członkiem Komitetu Fizyki PAN, Rady Naukowej Zakładu Fizyki Teoretycznej PAN oraz kierownikiem Zakładu Teorii Zderzeń i Układów Nieliniowych Instytutu Fizyki UMK.

27 kwietnia 1981 r. został wybrany na rektora Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Były to szczególne wybory, przeprowadzone w atmosferze demokratyzacji polskiego życia politycznego i społecznego po Sierpniu 1980 r. Wyboru, po raz pierwszy w historii Uniwersytetu, dokonało kolegium elektorów wyłonionych demokratycznie, bez udziału i zgody władz politycznych. Wybór ten symbolizował nadzieje na uzyskanie autentycznej autonomii wyższych uczelni. Podobnie symboliczny okazał się koniec kadencji rektora Dembińskiego, który został odwołany ze stanowiska w stanie wojennym. W trakcie trwającej zaledwie 11 miesięcy kadencji rektorskiej prof. Dembiński i prorektorzy Władysław Bojarski, Sławomir Kalembka i Jan Kopcewicz prowadzili działania na rzecz demokratyzacji i autonomii zarówno toruńskiego Uniwersytetu, jak i całego szkolnictwa wyższego w Polsce. Były to niezwykle gorące miesiące na UMK, to m.in. studencki strajk okupacyjny trwający od 19 listopada do 9 grudnia 1981 r., w trakcie którego domagano się m.in. zakończenia prac nad nową ustawą o szkolnictwie wyższym. Rektor zapewnił strajkującym odpowiednie zaplecze techniczne i organizacyjne, zapraszał ich przedstawicieli na posiedzenia Senatu. Po wprowadzeniu stanu wojennego rektor Dembiński stawał w obronie internowanych i prześladowanych pracowników i studentów. Szczególnie dramatyczne były wydarzenia 1 i 3 maja 1982 r., gdy wielu studentów zostało pobitych i zatrzymanych po demonstracji na Rynku Staromiejskim i mszy w kościele jezuitów. Ponad 50 studentów stanęło przed Kolegium ds. Wykroczeń, jednak rektor Dembiński, mimo nacisku władz, nie pozwolił na wyrzucenie któregokolwiek z nich z uczelni.

Prof. Dembiński po raz kolejny zaangażował się w życie publiczne w trakcie przemian 1989 r. W trakcie wyborów czerwcowych wszedł do Senatu z listy "Solidarności", był przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych oraz członkiem Delegacji Parlamentarnej do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.